آیا وکیل می تواند به جای متهم در دادسرا حاضر شود؟
در طی دوران زندگی ممکن است برای افراد اتفاقات و مشکلات متعددی رخ دهد. یکی از این مشکلاتی که می‌تواند گریبان‌گیر زندگی فرد شود مسائل حقوقی و مشکلاتی است که نیاز به حضور در دادگاه یا دادسرا دارد.
زمانی که شخص با یک مسئله حقوقی یا کیفری مواجه می‌گردد می‌تواند پیگیری آن موضوع را به شخص دیگری که معمولا یک وکیل دادگستری است بسپارد.
دادگاه در اغلب موارد می‌پذیرد که به جای متهم، وکیل او در جلسات رسیدگی حاضر شود، اما در مورادی نیز تنها حضور متهم را لازم می‌داند و توضیحات پرونده را به او می‌دهد.
گاهی نیز شرایطی رخ می‌دهد که علاوه بر ضرورت حضور متهم، حضور وکیل او نیز ضروری است. زیرا رسیدگی به برخی از جرایم نیاز به احذ وکیل از سوی متهم دارد.
اما سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا وکیل می‌تواند جای متهم در دادسرا حاضر شود؟ همانگونه که اشاره کردیم گاهی شرایطی رخ می‌دهد که دادگاه یا دادسرا حضور شخص متهم را در جلسه رسیدگی ضروری دانسته و توضیحات را به او می‌دهد.
اما اگر متهم توانایی حضور در جلسات را نداشته باشد چه؟ آیا وکیل می‌توانند به جای او در جلسه حاضر گردد؟ اگر بخواهیم به جواب این سوال برسیم لازم است در ابتدا مسائلی را توضیح دهیم و سپس به این سوال پاسخ دهیم.
در چه هنگام فردی به عنوان متهم احضار می‌شود؟
یک بازپرس نمی‌تواند بدون داشتن دلیل قانع‌کننده‌ای اقدام به متهم کردن یک شخص و احضار او در دادسرا کند. بازپرس برای متهم کردن یک شخص، باید دلایل کافی دال بر مجرم بودن او داشته باشد.
به بیان بهتر تنها زمانی می‌توان از کسی شکایت کیفری کرد که مدارک و اسنادی حاکی از انجام جرم توسط او ارائه داد و تنها با ارائه دلایل می‌توان انجام جرم را به کسی نسبت داد.
اینکه در یکی از دفاتر خدمات قضایی شکایتی علیه دیگری ثبت کرد و یا اینکه ضابطان قضایی گزارشی ثبت کرده و فردی را به عنوان مجرم معرفی کنند، برای احضار متهم به دادگاه کافی نیست.
اما زمانی که دلایل کافی برای متهم شناختن فردی وجود داشت دادگاه برای او ابلاغیه احضاریه‌ای صادر می‌کند تا در موعد مقرر شده، در جلسه رسیدگی در دادسرا حاضر گردد.
تا مدتی قبل این احضاریه به وسیله ماموران پست و یا نیروهای کلانتری ابلاغ می‌شد، اما با راه‌اندازی سامانه ثنا و اجباری دن ثبت نام در آن، دیگر تمامی ابلاغیه‌ها به صورت الکترونیکی و در این سامانه انجام می‌گیرد.
در احضاریه متهم مورادی قید می‌شود که عبارت است از:
- نام و نام خانوادگی و نام پدر شخصی که احضار شونده
- قید تاریخ، ساعت و محل حضور برای جلسه رسیدگی
- علت احضار کردن شخص (به عنوان مطلع، به عنوان متهم، به عنوان شاهد ، به عنوان شاکی و غیره)
- نتیجه عدم حضور در جلسه
گاهی در مورد برخی از جرایم امکان دارد قاضی تشخیص دهد برای حیثیت اجتماعی متهم و یا عفت و امنیت عمومی، علت احضار در جلسه رسیدگی ذکر نشود. در چنین حالتی شخصی که برای او احضاریه صادر شده باید به مرجع قضایی مربوطه مراجعه کرده و علت حضورش را سوال کند.
فاصله‌ای که میان ابلاغ احضاریه و زمانی که تعیین شده تا شخص به مرجع قضایی مراجعه کند، نباید کمتر از 5 روز باشد.
وجود دلایل کافی برای احضار متهم
چنانکه بیان کردیم برای آنکه متهم به دادگاه یا دادسرا احضار شود باید دلایل کافی برای ارتکاب جرم از سوی او وجود داشته باشد.
این مورد در اصل 37 قانون اساسی نیز مورد اشاره قرار گرفته است. به موجب این اصل: اصل، برائت است و هیچ‌کس از نظر قانون مجرم شناخته نمی‌شود، مگر این که جرم او در دادگاه صالح ثابت گردد.» پس اگر دلایل کافی وجود نداشته باشد، شخص متهم بیگناه شناخته شده و از اتهامات وارده تبرئه خواهد شد.
اگر کسی با وجود دلایل کافی به عنوان متهم به دادسرا احضار شد، اگر در جلسات رسیدگی غیبت کرد، تنها فرصت دفاع از خود ار گرفته است و دادگاه با دلایلی که موجود است در نبود متهم، حکم مقتضی را صادر خواهد کرد.
بنابراین عدم حضور متهم در دادگاه می‌تواند به نفع شاکی و به ضرر متهم تمام شود.
اما در صورتی که متهم وکیلی گرفته باشد می‌تواند وکیل را به جای خود به دادگاه بفرستد تا به دفاع از او بپردازد. اگر وکیل انتخاب شده خوب و باتجربه باشد، می‌تواند تمام تلاش خود را برای دفاع از متهم به کار بگیرد. کارشناسان و وکلای کیفری وکیل 24 می‌توانند در این مسیر به شما کمک کنند.
اگر متهم در جلسات رسیدگی به پرونده و اتهامات وارده حضور نیابد و حکمی که دادگاه صادر کند جنبه مالی داشته باشد، حضور متهم در جلسات رسیدگی الزامی نخواهد بود.
در چنین مواردی وکیل متهم می‌تواند به جای او در دادگاه حضور یابد. اما زمانی که متهم قرار باشد به مجازات‌های جسمانی محکوم شود، حضور او در جلسات الزامی خواهد بود.
احضار متهم از طریق نشر آگهی امکان پذیر است؟
یکی از سوالاتی که از کارشناسان سایت وکیل 24 پرسیده می‌شود این است که آیا می‌توان متهمی را از طریق نشر آگهی احضار کرد؟
در پاسخ باید بگوییم در صورتی که نتوان احضاریه را به متهم ابلاغ کرد زیرا محل سکونت و اقامت او مشخص نیست و تلاش برای پیدا کردن او موثر نباشد و علاوه بر آن، در سامانه ثنا نیز ثبت نام نکرده باشد، این امکان وجود دارد که متهم را با انتشار یک نوبت آگهی در روزنامه‌های ملی و محلی احضار کرد. در این آگهی عنوان اتهام ذکر خواهد شد.
البته ممکن است که بازپرس تشخیص دهد که ذکر عنوان اتهام باعث به خطر افتادن حیثیت اجتماعی متهم و یا امنیت عمومی است، در نتیجه از قید عنوان اتهام بپرهیزد.
از زمانی که آگهی احضاریه متهم در روزنامه منتشر شد، متهم تا یک ماه پس از آن فرصت دارد که به مرجع قضایی نام برده شده مراجعه نماید.
نکته‌ای که باید به آن توجه داشته باشید این است که احضاریه زمانی در روزنامه منتشر می‌شود که محل اقامت متهم مشخص نباشد.
پس در حالتی محل اقامت متهم مشخص ولی خودش در دسترس نباشد و یا زمانی که اصلا متهم شناسایی نشده، از انتشار آگهی احضار استفاده نمی‌شود.
وکیل می‌تواند به جای متهم در دادگاه حاضر شود؟
پرونده‌های کیفری یکی از مهم‌ترین مسائل حقوقی است و همیشه به افراد توصیه شده است زمانی که با مسئله کیفری مواجه شدید حتما با یک وکیل دادگستری مشورت نمایید و در صورت تمایل به او وکالت پیگیری پرونده را بدهید.
زمانی که فردی متهم به ارتکاب جرمی شده و به دادگاه احضار می‌شود بهترین کار این است که به یک وکیل مراجعه و به او وکالت دهد. حال این وکیل می‌تواند به جای متهم در جلسه رسیدگی دادگاه حاضر شود؟ یا حتما خود متهم نیز باید حضور داشته باشد؟
در جواب باید بگوییم که اگر دادگاه متهم را احضار کرده، پس حضور او در دادگاه الزامی است و در ماده 178 قانون آیین دادرسی کیفری نیز آمده است که اگر متهم حضور نیافت باید عذر موجهی داشته باشد.
مواردی که به عنوان عذر موجه در این ماده بیان شده عبارت است از: فوت همسر یا یکی از اقوام، مبتلا شدن متهم به بیماری سخت، نرسیدن احضاریه و غیره.
در ماده 179 از قانون آیین دادرسی کیفری آمده است که اگر متهم در جلسه رسیدگی حضور نیافت و عذر موجهی نیز برای غیبت خود نداشت، بازپرس می‌تواند برای او حکم جلب یا همان حکم بازداشت صادر کند.
گاهی نیز شنیده‌ایم که متهم یک پرونده کیفری فرار کرده و در هیچ یک از جلسات رسیدگی حضور نیافته و درنتیجه دسترسی به او ممکن نیست.
در چنین حالتی دادگاه وقت رسیدگی به پرونده و همچنین اتهامات وارده به شخص را اعلام و در یکی از روزنامه‌های کثیرالانتشار یا محلی منتشر و در نهایت رای غیابی خود را صادر می‌کند.
البته بعد از آنکه رای صادر شد متهم می‌تواند مراجعه کرده و از خود دفاع کند. در حقیقت حق واخواهی برای او محفوظ خواهد بود.
حال در پاسخ به سوال اصلی این مطلب یعنی حضور وکیل به جای متهم باید گفت که در اصل 35 قانون اساسی آمده است که هر یک از طرفین دعوی از این حق برخوردارند که برای خود وکیل بگیرند. متهم نیز از این حق برخوردار خواهد بود. اما حاضر شدن وکیل به جای متهم بنا بر تشخیص قاضی است.
یعنی گاهی قاضی تشخیص می‌دهد که در جلسه رسیدگی خود متهم نیز باید حضور داشته باشد در چنین مواقعی حضور او را الزامی می‌کند.
اما به صورت کلی در بیشتر مواقع وکیل می‌تواند به جای موکل خود یا همان متهم در دادگاه حضور یافته و از او دفاع کند. تنها موارد خاصی است که چنین امکانی وجود نداشته و متهم خود باید در جلسه حضور داشته باشد.
در ماده 350 قانون آیین دادرسی آمده است که: «اگر متهم وکیل داشته باشد، جز در جرائم موضوع بندهای (الف)، (ب)، (پ) و (ت) ماده 302 این قانون (یعنی جرایم در صلاحیت دادگاه کیفری یک) و همچنین در مواردی که دادگاه حضور متهم را لازم بداند، عدم حضور متهم در جلسه دادگاه مانع از رسیدگی توسط دادگاه نیست.»
پس می‌توان اینگونه نتیجه گرفت که وکیل می‌تواند به جای متهم در جلسات رسیدگی دادگاه یا دادسرا حاضر شود، مگر در خصوص مواردی که در قانون ذکر شده و یا مواردی که قاضی پرونده حضور متهم را لازم بداند.
عدم حضور متهم در دادگاه کیفری چه عواقبی دارد؟
ممکن است فکر کنید که اگر متهم در جلسات رسیدگی حضور نباید، رسیدگی به پرونده به تعویق خواهد افتاد و قاضی به پرونده رسیدگی نخواهد کرد مگر زمانی که متهم حاضر شود.
اما این تفکر کاملا اشتباه بوده و حاضر نشدن متهم در جلسات رسیدگی اصلا مانع از صدور حکم از سوی قاضی نخواهد بود. عدم حضور متهم تنها به نفع خود اوست زیرا به این طریق فرصت دفاع کردن از خود را گرفته است و امکان دارد حکم به ضرر او صادر شود.
مگر آن که وی در این زمینه به یک وکیل کیفری خود وکالت دهد تا در جلسات حضور یابد. یا آنکه عذر موجهی برای عدم حضور در جلسه رسیدگی داشته باشد.
اگر متهم وکیلی معرفی نکند و همچنین برای عدم حضور خود در جلسه رسیدگی عذرموجهی نداشته باشد، بازپرس برای او حکم جلب صادر خواهد کرد.
موارد عذر موجه برای عدم حضور متهم در دادگاه کدام است؟
زمانی که نوع پرونده به گونه‌ای باشد که الزامی برای حضور متهم وجود نداشته باشد و یا قاضی حضور او را الزامی نکند، وی می‌تواند در جلسات حاضر نشده و وکیل خود را بفرستد. اما اگر دادگاه و قاضی حضور متهم را در جلسات رسیدگی الزامی بدانند وی حتما باید در جلسات حضور پیدا کند.
طبق ماده 178 قانون آیین دادرسی کیفری اگر عذر موجه داشته باشد، از حضور معاف خواهد شد. موارد عذر موجهی که در این ماده قید شده به شرح زیر است:
- درصورتی که متهم در زندان یا متوقف شده باشد
- چنانچه یکی از همسر، فرزندان و یا اعضای خانواده درجه اول تا درجه سوم وی فوت کنند.
- اگر خود متهم و یا همسر و یا فرزندان و والدین به بیماری سختی مبتلا گردند به این دلیل توانایی حضور در جلسه رسیدگی را نداشته باشد.
- اگر احضاریه دادگاه به دست متهم با تاخیر برسد یا اصلا نرسد.
- درصورتی که به دلیل بروز یک حادثه طبیعی مانند زلزله و یا سیل و… نتواند حاضر شود.
- چنانچه متهم به یک بیماری مزمن یا مسری متهم مبتلا شود.
- و سایر موارد درصورتی که بازپرس یا قاضی تشخیص دهند موجه است.
توجه داشته باشید که متهم تنها یک بار این امکان را دارد که با بازپرس صحبت کرده و عذر موجه خود را برای او توضیح دهد. درصورت موجه شناخته شدن عذر او، جلسه دادگاه سه روز به تعویق خواهد افتاد.
جلب متهم قبل از احضار به دادگاه ممکن است؟
در بعضی از شرایط امکان دارد بازپرس بنا به اهمیت جرم و یا وضعیت متهم، تشخیص دهد که احتمال دارد متهم پس از دریافت احضاریه و آگاه شدن از اتهامات وارده، فرار کند و دیگر دسترسی به او امکان پذیر نباشد.
در نتیجه برای آنکه چنین موقعیتی به وجود نیاید بدون آنکه احضاریه‌ای برای متهم فرستاده شود، دستور جلب او را صادر خواهد کرد.
در ماده 180 قانون آیین دادرسی کیفری، مواردی که بازپرس می‌تواند دستور جلب متهم را بدون ابلاغ احضاریه صادر کند آمده است.
به موجب این ماده: «در موارد زیر بازپرس می تواند بدون آن که ابتداء احضاریه فرستاده باشد، دستور جلب متهم را صادر کند:
- در مورد جرائمی که مجازات قانونی آنها سلب حیات، قطع عضو و یا حبس ابد است.
- هرگاه محل اقامت، محل کسب و یا شغل متهم معین نباشد و اقدامات بازپرس برای شناسایی نشانی وی به نتیجه نرسد.
- در مورد جرائم تعزیری درجه پنج و بالاتر در صورتی که از اوضاع و احوال و قرائن موجود، بیم تبانی یا فرار یا مخفی شدن متهم برود.
- در مورد اشخاصی که به جرائم سازمان یافته و جرائم علیه امنیت داخلی و خارجی متهم باشند.»
چگونه جلب متهم صورت می‌گیرد؟
اگر متهم در جلسه رسیدگی بدون داشتن عذر موجه یا معرفی وکیل حاضر نشود، دستور جلب او صادر خواهد شد. البته برای جلب وی باید دستور کتبی قضایی صادر گردد.
محتوای برگ جلب شامل مشخصات متهم، علت جلب وی، نوع اتهام، نام شاکی، میزان خسارات وارده و غیره می‌شود و بازپرس آن را امضا می‌کند.
مامور جلب برگه جلب را به متهم داده و از او دعوت می‌کند که به همراه او نزد بازپرس برود. چنانچه متهم از همراهی او امتناع کند، مامور جلب به او دستنبد زده و وی را نزد بازپرس میبرد.
لازم به توجه است که متهم را باید در روز جلب کرد مگر در موارد ضروری. چنانچه لازم شد متهم را در شب جلب کرد، باید این مضوع با دلایل موجه و مستدل در پرونده ذکر شود.
مواردی که جلب متهم در شب ضروری می‌شود را بازپرس بنا به وضعیت متهم، اهمیت جرم، کیفیت ارتکاب جرم و میزان احتمال فرار متهم تشخیص می‌دهد.
آیا متهم می‌تواند بعد از صدور حکم اعتراض کند؟
زمانی که حضور متهم در جلسه رسیدگی ضروری نیست و متهم نیز حضور نمی‌یابد، اگر قاضی حکمی صادر نمود متهم این حق را خواهد داشت که نسبت به آن اعتراض کند.
ماده 305 قانون آیین دادرسی مدنی نیز امکان اعتراض به رای غیابی صادر شده را پیش بینی کرده است.
اعتراض متهم به رای صادر شده اگر در زمان مشخص شده باشد که این زمان بر اساس ماده 306 قانون آیین دادرسی مدنی 20 روز پس از صدور رای غیابی برای اشخاص داخل کشور و 2 ماه برای اشخاص خارج از کشور است صورت بگیرد و دادگاه نیز آن را تایید کند، جلسه دیگری برای بررس کردن مجدد پرونده تشکیل می‌شود و متهم می‌تواند در این جلسه از خود دفاع کند.
در پایان این مطلب باید خدمت شما عزیزان بگوییم که مسائل کیفری اهمیت بسیار زیادی دارند و بهترین کار این است که درصورت درگیر شدن با چنین مسائلی حتما با یکی از کارشناسان سامانه وکیل 24 ارتباط برقرار کرده و راهنمایی بگیرید.
کارشناسان این سامانه با تخصص و دانشی که در زمینه مسائل کیفری دارند می‌توانند به بهترین نحو شما را راهنمایی کنند.
