قاچاق مواد روان گردان و مجازات آن
جرایم مربوط به مواد مخدر منابع زیادی در سیستم عدالت کیفری ایران را به خود اختصاص می‌دهد. همواره در اخبار و جراید شاهد این بوده‌ایم که گروهی از سازندگان، فروشندگان، مصرف کنندگان و حتی وارد کنندگان این مواد دستگیر شده‌اند و قانون در پی مجازات آن‌هاست.
می‌دانیم که مواد مخدر به دو صورت سنتی و صنعتی در دسترس مصرف‌کنندگان آن است. هر دو نوع آن قابل تولید و قابل قاچاق هستند اما با روش‌های غیرقانونی.
به دلیل اهمیت این موضوع در متن پیش رو سعی بر آن داشتیم تا مسئله قاچاق کردن مواد روان گردان را در کنار تولید و مصرف آن، مورد بررسی قرار دهیم.
چرا مواد مخدرغیر قانونی هستند؟
سلامتی یک فرد با توجه به جسم و روان او تعریف می‌شود. زمانی که ما با مصرف یک ماده این دو مهم را به خطر بیندازیم، طبیعی است که جان خود را به خطر انداخته‌ایم. رشد این مسئله برای جامعه یک خطر بزرگ است و به همین خاطر باید از گسترش این نوع آسیب‌ها جلوگیری شود.
طرفداران کاهش این آسیب ها، خواستار غیرقانونی شدن برخی از مواد مخدر و اعمال مجازات های کیفری برای برخی دیگر هستند. البته میزان شدت و حدت این نوع مجازات‌ها همیشه جای بحث داشته است اما این موضوع مسئله بحث ما نیست.
در نهایت قاچاق مواد مخدر و تولید یا مصرف آن‌ها در انواع مختلف غیر قانونی هستند، زیرا اکثر مردم معتقدند مصرف مواد مخدر خطرناک است و با محدود کردن و از بین بردن آن در جامعه موافق هستند.
اعتیاد جرم است؟
این جمله را بارها شنیده ایم که اعتیاد یک بیماری است اما اگر برای پاسخ متن قانون را در نظر داشته باشیم، اعتیاد یک جرم است. این جمله به طور صریح در ماده 15 قانون مبارزه با مواد مخدر نوشته شده است.
اما بلافاصله به این نکته نیز اشاره شده است که به افراد معتاد اجازه داده می‌شود تا برای درمان خود اقدام کرده و با مراجعه به مراکز مورد تایید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دوره درمان خود را شروع کنند.
همچنین به یاد داشته باشید که فرد معتاد در حین سپری کردن دوره درمان از تعقیب کیفری جرم اعتیاد، معاف است.
دسته‌بندی مواد مخدر
اشاره کردیم که مواد مخدر به صورت کلی، در دو دسته اصلی سنتی و صنعتی تعریف می‌شوند اما با بررسی دقیق تر 5 دسته اصلی از مواد مخدر شناسایی شده‌اند.
- مخدرها (Narcotics)
- کند‌کننده‌ها یا آرام بخش‌ها (Depressants)
- محرک‌ها یا تحریک‌کننده (Stimulants)
- توهم‌زاها (Hallucinogens)
- آنابولیک استروییدها (Anabolic Steroids)
تمام موارد ذکر شده (به غیر از دسته آخر) جزو روان گردان‌ها محسوب می‌شوند. به این معنا که روی یک یا چند مورد از قوای ذهنی هر فرد (مانند افکار، حافظه یا شناخت) تاثیر می‌گذارند. این مواد همچنین تاثیر مشخصی روی جسم افراد دارند از جمله التهاب کبد و یا تپش قلب زیاد از حد.
قاچاق مواد روان گردان و احکام بین المللی
مبارزه با قاچاق و مصرف مواد روان گردان مخصوص به کشور ما نیست و این مسئله در مجامع بین الملل نیز مورد اهمیت است.
کشور ما نیز از قوانین وضع شده در کنوانسیون سازمان ملل متحد برای مبارزه با قاچاق مواد مخدر و داروهای روان گردان پیروی می‌کند. این قانون با توجه به الحاق آن که در سال 1364 مورد توجه بوده، مبارزه با قاچاق مواد روان گردان را در نظر می‌گیرد.
در متن این کنوانسیون، مصوب کنفرانس مورخ 20 دسامبر 1988 در ششمین جلسه عمومی، آمده است که:
با نگرانی عمیق از حجم و روند رو به افزایش تولید، تقاضا و قاچاق غیر قانونی مواد مخدر و داروهای روان گردان که تهدیدی جدی برای سلامت و سعادت بشریت به شمار می‌رود و بنیادهای اقتصادی، فرهنگی و سیاسی جامعه را به مخاطره می‌افکند.
با نگرانی عمیق از نفوذ دایم‌التزاید قاچاق مواد مخدر و داروهای روان گردان به گروه‌های مختلف اجتماعی و به ویژه به لحاظ استفاده از کودکان در بسیاری از مناطق جهان در بازار مصرف قاچاق مواد مخدر به منظور تولید، توزیع و تجارت مواد مخدر و داروهای روان گردان که خطراتی غیر قابل تقویم را به دنبال دارد.
با درک روابط بین قاچاق مواد مخدر و سایر فعالیت‌های سازمان یافته بزهکارانه که نظام اقتصادی را تضعیف و ثبات، امنیت و حاکمیت دولت‌ها را تهدید می‌نماید.
همچنین با درک این واقعیت که قاچاق مواد مخدر جرمی بین‌المللی است که ریشه‌کن کردن آن مستلزم توجه فوری و از اولویت درجه یک برخوردار می‌باشد … مبارزه با قاچاق مواد مخدر را هدف مشخص خود قرار داده و به ابعاد گوناگون مشکل، بخصوص آن‌ها که در معاهدات موجود ناظر به مواد مخدر و داروهای روان گردان پیش‌بینی نگردیده‌اند، توجه نماید.
انواع مواد روان گردان در ایران
قانون مربوط به مواد روان‌گردان (پسیکوتروپ) که در سال 1354 به تصویب رسیده است، مواد روان گردان را به چهار دسته تقسیم کرده و تولید یا قاچاق آن‌ها را غیر قانونی می‌داند. برخی از مواد این فهرست چهارگانه عبارت‌اند از:
- N, N – diethyltryptamine Hydroxy D.E.T. دی.ای.تی
- N, N, – dimethyltryptamine. (+) D.M.T. دی.ام.تی
- ال.اس.دی وال.اس.دی 25
- آمفتامین Amphetamine
- فن مترازین phenmetrazine
- گلوته‌تی‌مید Glutethimide
- سکوباربی‌تال Secobarbital
- پی‌پرادول Pipradol
- مپروبامات Meprobamate
مطابق با ماده 2 این قانون، از آن جایی که برخی از این مواد مصرف پزشکی نیز دارند، تنها مقدار مشخص و تعیین شده‌ای برای انجام آزمایش‌های لازم در اختیار پزشکان قرار گرفته و استفاده بیش از حد مشخص شده، جرم است.
همچنین در صورتی که مواد به قصد مصارف پزشکی وارد کشور شوند (مطابق با ماده 5 قانون مربوط به مواد روان‌گردان (پسیکوتروپ) باید روی ظرف مصرفی آن‌ها درج شود که «فروش بدون نسخه پزشک ممنوع است.
عمده فروشان دارو و داروخانه‌ها مجاز به فروختن داروی بدون بسته‌بندی درست نیستند و در صورت مشاهده، با برخورد قانونی مواجه خواهند شد.
در قانون مبارزه با مواد مخدر کدام اعمال جرم هستند؟
قانون مبارزه با مواد مخدر در سال 1367 به تصویب نهایی رسید. به موجب ماده 1 این قانون اعمال که در زیر لیست شده‌اند کاملا مجرمانه بوده و پیگرد قانونی دارند.
- کشت خشخاش مطلقا و کشت شاهدانه به منظور تولید مواد مخدر
- وارد کردن، صادر کردن و تولید انواع مواد مخدر
- نگهداری، حمل، خرید، توزیع و فروش مواد مخدر
- دایر کردن یا اداره کردن مکان برای استعمال مواد مخدر
- استعمال مواد مخدر به هر شکل و طریق مگر در مواردی که قانون مستثنی کرده باشد
- تولید آلات و ادوات و ابزار مربوط به تولید و استعمال مواد مخدر
- فرار دادن یا پناه دادن متهمان، مجرمان مواد مخدر که تحت تعقیب اند و یا دستگیر شده‌اند
- محو و یا اخفا ادله جرم مجرمان
در نتیجه، همانطور که در بند اول این ماده آمده است، اقدام به کاشت خشخاش و تولید شاهدانه برای به دست آوردن مواد مخدر جرم محسوب شده و در صورت مشاهده مجازات های زیر را در پی دارد.
- بار اول، یک تا ده میلیون ریال جریمه نقدی
- بار دوم، پنج تا پنجاه میلیون ریال جریمه نقدی و سی تا هفتاد ضربه شلاق
- بار سوم، ده تا صد میلیون ریال جریمه نقدی و یک تا هفتاد ضربه شلاق و دو تا پنج سال حبس
- بار چهارم، اعدام
مجازات قاچاق کردن مواد روان گردان
با توجه به ماده 8 قانون مبارزه با مواد مخدر (اصلاحی مصوب ۱۳۸۹/۰۵/۰۹) هر کس هروئین، مرفین، کوکائین و دیگر مشتقات شیمیایی مرفین و کوکائین و یا لیزرژیک اسید دی اتیل آمید (ال.اس.دی)، متیلن دی اکسی مت آمفتامین (ام.دی.ام.آ. یا آکستاسی)، گاما هیدروکسی بوتیریک اسید (جی.اچ.بی)، فلونیترازپام، آمفتامین، مت آمفتامین (شیشه) و یا دیگر مواد مخدر یا روان گردان های صنعتی غیر داروئی که فهرست آن‌ها به تصویب مجلس شورای اسلامی می‌رسد را وارد کشور کند و یا مبادرت به ساخت، تولید، توزیع، صدور، ارسال، خرید یا فروش نماید و یا در معرض فروش قرار دهد و یا نگهداری، مخفی یا حمل کند با رعایت تناسب و با توجه به میزان مواد به شرح زیر مجازات خواهد شد:
- تا پنج سانتی گرم، از پانصد هزار ریال تایک میلیون ریال جریمه نقدی و بیست تا پنجاه ضربه شلاق
- بیش از پنج سانتی گرم تا یک گرم، از دو میلیون تا شش میلیون ریال جریمه نقدی و سی تا هفتاد ضربه شلاق
- بیش از یک گرم تا چهار گرم، از هشت میلیون تا بیست میلیون ریال جریمه نقدی و دو تا پنج سال حبس و سی تا هفتاد ضربه شلاق
- بیش از چهار گرم تا پانزده گرم، از بیست میلیون تا چهل میلیون ریال جریمه نقدی و پنج تا هشت سال حبس و سی تا هفتاد و چهار ضربه شلاق
- بیش از پانزده گرم تا سی گرم، از چهل میلیون تا شصت میلیون ریال جریمه نقدی و ده تا پانزده سال حبس و سی تا هفتاد و چهار ضربه شلاق
- بیش از سی گرم، اعدام و مصادره اموال ناشی از همان جرم
بالاترین حکم استفاده یا قاچاق مواد روان گردان
همانطور که در موارد ذکر شده در متن مشاهده کردید، کمترین نوع مجازات نقدی است و بالاترین حد آن اعدام است.
البته اعدام یک فرد زمانی صورت می‌گیرد که پس از بارها مواجه با قانون از پیروی سر باز زده باشد.
با توجه به ماده 8 قانون مبارزه با مواد مخدر، در صورتی که مواد روان گردان قاچاق شده به کشور (و یا حتی تولید شده) بیش از 2 کیلوگرم باشد، حکم اعدام برای فرد خاطی صادر شده و تمامی اموالی که از این راه به دست آمده اند مصادره خواهد شد.
همچنین 5 شرط دیگر نیز برای اجرای حکم اعدام در این قانون وجود دارد که عبارت‌اند از:
- مباشر جرم یا حداقل یکی از شرکا حین ارتکاب جرم سلاح کرده یا به قصد مقابله با مأموران سلاح گرم و یا شکاری همراه داشته باشد.
- سردستگی باند مواد مخدر را برعهده داشته باشد.
- پشتیبانی مالی کرده باشد یا سرمایه گذار مواد مخدر باشد.
- در ارتکاب جرم از اطفال و نوجوانان با سن کمتر از ۱۸ سال یا دیوانگان استفاده کرده باشد.
- سابقه محکومیت قطعی اعدام یا حبس ابد یا حبس بیش از ۱۵ سال به دلیل ارتکاب جرایم مرتبط با مواد مخدر داشته باشد.
آیا به لحاظ قانونی برای ترک اعتیاد و دوری از محکومیت تاریخ خاصی مدنظر است؟
بله. طبق ماده 15 قانون مبارزه با مواد مخدر، فرد معتاد تا 6 ماه وقت دارد که خود را به یک مرکز ترک اعتیاد معرفی کند. در غیر این صورت اعزام او به این مراکز توسط دادسرا انجام خواهد شد.
تولید کننده آلات مخصوص مصرف مواد روان گردان چه حکمی می‌گیرد؟
ماده 20 قانون مبارزه با مواد مخدر اعلام کرده است که «هر کس آلات و ادوات مخصوص و تولید یا استعمال مواد مخدر را تولید کند به پرداخت پنج برابر قیمت آلات و ادوات مزبور و یا پنج تا بیست ضربه شلاق محکوم می‌شود».
اگر جرم و قاچاق مواد توسط کارکنان دولتی انجام شود، حکم قانونی آن چیست؟
در این وضعیت، فرد از خدمت در مقام دولتی به طور دائم عزل شده و تمام مجازات‌های ذکر شده را شامل خواهد شد.
تمامی اعمال منهتی به مواد مخدر به نجوی مشمول عنوان مجرمانه می‌شوند پس بهتر است قبل از انجام هر اقدام قانونی با وکیل و متخصص حقوقی مشورت کنید.
