یک سوم اموال متوفی چگونه مشخص می شود؟
وصیت، که به صورت مکتوب وصیت نامه نیز نامیده می شود، وسیله ای قانونی است که به موجب آن صاحب اموال در صورت فوت دارایی های خود را در اختیار ورثه می گذارد.
این اصطلاح غالبا به یک ابزار مکتوب اشاره دارد که در آن تمایلات وصیت کننده بیان شده است. همچنین یک نوع وصیت شفاهی وجود دارد که به آن وصیت غیرحقوقی می گویند و اغلب در بستر مرگ گفته شده و طبق شهادت شاهدان، مورد تایید است.
حد و میزان وصیت
وصیت کردن عملی کاملا مستحب است که بارها در دین اسلام به آن اشاره شده است. اما برای جلوگیری از بروز ضرر و زیان و همچنین اختلاف میان ورثه، برای آن حد و میزان مشخصی تعیین شده است.
برای مثال اگر فردی وصیت کند که تمام اموال خود را به شخص ثالثی بدهند، ورثه می توانند به این نوسان زیاد، اعتراض کنند. این اعتراض در تمامی انواع وصیت قابل ورود است. عمان طور که می دانیم وصیت به انواع مختلفی تقسیم می شود.
انواع مختلف وصیت نامه
- وصیت نامه رسمی: تنظیم شده در دفتر خانه
- وصیت نامه لفظی: وصیت در محضر شاهدان امین
- وصیت سری: نوشته شده به صورت سری و پناه شده در مکانی امن
- وصیت دست نویس: نوشته شده با دست خط فرد متوفی با اشاره صریح به تاریخ نوشته
وصیت تا ثلث اموال مجاز است
همان طور که گفتیم، شخص نمی تواند حد وصیت خود را زیاد و یا کم کند. اجرای یک وصیت که بیشتر از ثلث اموال متوفی است، نیازمند رضایت و اجازه ورثه دارد.
به بیان دیگر، طبق قانون مدنی و شرایط شرع، هر فرد می تواند اموال خود را در وصیت نامه تقسیم کند. اما این تقسیم بندی نباید از ثلث اموال او بیشتر باشد.
اگر چنین وصیتی انجام شود، برای عملی کردن آن باید ورثه رضایت کامل داشته و به اصطلاح تنفیذ کنند.
این نکته را در خاطر داشته باشید که اگر شخص وصیت کننده بیشتر دارای خود را به یکی از فرزندان بدهد، آن فرزند از مابقی اموال نیز سهمی دریافت خواهد کرد. در واقع مورد خطاب قرار گرفتن در وصیت مبنی محروم شدن از ارث نیست.
در نظر بگیرید که فرد 600 میلیون دارائی داشته و حدود 200 میلیون آن را (که درست یک سوم مبلغ کل است) تنها به یک فرزند خود می دهد. این شخص علاوه بر دریافت 200 میلیون وصیت شده، در میزان باقی مانده (400 میلیون) نیز سهم الارث دارد.
اگر وصیت بیشتر از ثلث اموال بود، چه اتفاقی می افتد؟
در حالی که فرد موصی (فرد وصیت کننده) می تواند تمام اموال خود وصیت کند اما در نهایت این ورثه هستند که باید به این وصیت راضی باشند.
در صورتی که فرد متوفی بیشتر از ثلث اموال خود را وصیت کرده باشد، اجرای وصیت منوط به رضایت ورثه است. در صورتی که آنها راضی نباشند وصیت تنها به میزان یک سوم اجرا می شود.
در صورتی که برخی از ورثه راضی باشند و برخی دیگر ناراضی، میزان وصیت از سهم افراد راضی کم شده اما سهم افراد ناراضی به مقدار قانونی خود پرداخت خواهد شد.
برای نمونه، با توجه به مثالی که ذکر شد، اگر میزان وصیت شده 250 میلیون باشد (یعنی 50 میلیون مازاد ثلث اموال) ورثه راضی این میزان را از سهم خود کم خواهند کرد تا به فرد وصیت شده برسد. اما این مبلغ مازاد از سهم ورثه ناراضی کسر نخواهد شد.
وصیت فرد بدون وارث
تمام مواردی که تا کنون بررسی شده، مربوط به فردی است که ورثه ای دارد و احتمالا وصیت بیش از ثلث اموال متوفی موجب نارضایتی آنها خواهد شد.
اما در وضعیتی که فرد موصی ورثه ای ندارد، اختیار وصیت تمام اموال بر عهده خود اوست و نتیجتا می تواند مایملک خود را به هر فردی که صلاح دید، وصیت کند.
نحوه تقسیم ارث به چه صورت است؟
برای تقسیم ارث مهم است که رابطه سببی و نسبی ورثه در نظر گرفته شده باشد. مطابق ماده ۸۶۱ قانون مدنی ارث به موجب سبب به این معناست که فرد به سبب ازدواج با فرد متوفی می تواند سهم الارث خود را طلب کند.
البته این ازدواج باید دائمی باشد و با ازدواج موقت زن و مرد از یکدیگر ارث نمی برند.
همچنین در مبحث ارث به موجب نسبت، داشتن رابطه خونی با متوفی مهم است و به توجه به این مهم فرد از جمله بستگان متوفی است و از او ارث خواهد برد. با توجه به این مسئله طبقات ارث به این شیوه دسته بندی می شوند.
- دسته اول: همسر، پدر، مادر، فرزندان، نوه ها
- پدربزرگ، مادربزرگ، همسر، خواهر، برادر
- همسر، عمه، عمو، دایی، خاله
میزان سهم الارث هر کدام از این افراد نیز به شرح زیر است.
- اگر وارث مادر فرد باشد: با وجود فرزند متوفی: یک ششم/ بدون وجود فرزند متوفی: یک سوم
- اگر وارث زوج فرد باشد: با وجود فرزند: یک چهارم/ بدون وجود فرزند: یک دوم
- اگر وارث زوجه فرد باشد: با وجود فرزند: یک هشتم/ بدون وجود فرزند: یک چهارم
سهم الارث دختر، پسر و نوه
در صورتی که فرد فوت شده یک دختر داشته باشد و پدر و مادر او نیز در قید حیات باشند، دختر نصف ترکه را به ارث برده و والدین فرد نیز مابقی سهم الارث را به دست خواهند آورد.
در صورتی که بیش از دو دختر از متوفی باقی مانده باشد، هر کدام دو سوم از ترکه را به ارث برده و مابقی میان دیگر ورثه تقسیم خواهد شد. همچنین امکان دارد که متوفی تنها یک فرزند دختر داشته باشد و غیر از او ورثه دیگری در قید حیات نباشد، در این صورت نیز تمام دارایی به دختر او می رسد.
سهم الارث پسر به صورت متفاوتی بررسی می شود. اگر فرد متوفی یک یا چند پسر داشته باشد و والدین او هم در قید حیات باشند، یک سوم اموال به والدین رسیده و مابقی بین پسرها تقسیم می شود.
در صورتی که متوفی دختری هم داشته باشد، پس از ارجاع یک سوم والدین، ترکه میان پسر و دختر تقسیم می شود. همان طور که می دانیم پسر دو برابر دختر سهم خواهد برد.
سهم الارث نوه نیز زمانی حساب می شود که متوفی فرزندی نداشته باشد. همچنین نوه پسر دو برابر نوه دختر ارث می برد.
مدارک لازم برای انحصار وارثت
در صورتی که ورثه هنگام تقسیم میراث دچار مشکل شده باشند و این نیاز را ضروری بدانند که باید مرجع قانونی به اختلاف آنها رسیدگی کند، باید با مستندات و مدارک لازم به دادگاه بروند. این مدارک عبارت‌اند از:
- اصل گواهی فوت و کپی برابر اصل آن
- اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی تمام ورثه
- استشهادیه محضری با امضای دو نفر شاهد که ورثه و متوفی را می شناسند. این سند باید رسمی و در دفترخانه تنظیم شود.
- رسید گواهی مالیات
اگر فرد متوفی فرزندی و همسری ندارد، همچنین پدر و مادر او هم در قید حیات نیستند، ارث به چه کسی می رسد؟
طبق دسته بندی ورثه، پدر بزرگ و مادر بزرگ فرد در اولویت هستند. بعد از آن ها خواهر یا برادر و در نهایت بستگان درجه سه.
خانه متوفی چگونه تقسیم ارث می شود؟
هنگام تقسیم خانه متوفی میان همسر و فرزندان، همسر او یک هشتم مال و فرزندان به نسبت قانونی، پسر دو برابر دختر ارث خواهند برد.
تکلیف وصیت بیش از یک سوم مال چیست؟
همانطور که در متن اشاره شد، اجرای وصیت بیشتر از یک سوم مال منوط به رضایت ورثه است. در صورتی که آن ها راضی نباشند، میزان یک سوم در نظر گرفته شده و مابقی بین وراث تقسیم می شود.
برای دریافت اطلاعات تکمیلی می‌توانید از طریق سامانه وکیل ۲۴ با ما در ارتباط باشید.
