اگر بابت ارث و میراث شکایتی دارید، چگونه باید اقدام کنید؟
تقسیم ارث و مایملک فردی مسئله مهم است. تا آن جایی که شکسپیر نیز در نمایشنامه شاه لیر به این مهم اشاره کرده و تقسیم پادشاهی میان سه دختر شاه را به خوبی به نمایش درآورده است.
با این وجود همیشه این مهم به صلح و دوستی به سرانجام نمی‌رسد و در بیشتر موارد اختلافی میان ورثه وجود دارد که باید مورد بررسی و حل و فصل قانونی قرار بگیرد.
به خاطر اهمیت این موضوع در متن حاضر سعی کردیم به این سوال پاسخ دهیم که اگر بابت ارث و میراث شکایت دارید، چگونه باید اقدام کنید.
ارث بردن به چه معناست و انواع آن چیست؟
با رجوع به ماده ۸۶۷ تا ماده ۸۷۴ قانون مدنی کشور، ارث و نحوه تقسیم آن را به درستی درک می کنیم اما در یک تعریف کلی، ارث بردن به معنای تقسیم و استفاده از مایملک فرد فوت شده است.
این فرد حتما باید عضوی از خانواده ما باشد و یا بنا بر خواست خود در زمان حیات، بخشی از اموالش را برای ما به ارث گذاشته باشد.
به خاطر داشته باشید که زمانی می‌توان از تقسیم سهم الارث صحبت کرد که تمامی بدهی‌های فرد متوفی و هزینه‌های کفن و دفن او انجام شده و او قرض پرداخت نشده‌ای در این دنیا نداشته باشد. این سهم الارث به سه نوع مختلف تقسیم می‌شود.
- ارث بردن از خانواده درجه یک:
در این وضعیت میزان نزدیکی خانوادگی بسیار مهم است. در صورتی که فرد متوفی همسری داشته باشد، اوست که در مقام اول قرار خواهد گرفت.
در صورتی که فرد ازدواج نکرده و فرزندی ندارد، پدر، مادر و یا برادران و خواهران او هستند که سهم الارث را طلب خواهند کرد.
در غیر این صورت همسر، فرزندان و نوه های شخص متوفی برای تقسیم ارث در اولویت هستند.
- ارث بردن از بستگان درجه دو:
این جایگاه، مخصوص همان برادران و خواهر و حتی اولاد فرد متوفی است. در صورت غیاب بستگان درجه یک، این دسته افراد ارث خواهند برد. اما در وضعیتی که فرد همسری در قید حیات دارد، اوست که به عنوان خانواده درجه یک به حساب می‌آید.
- ارث بردن از بستگان درجه سه:
بستگان درجه سه، شامل عمو، عمه، خاله و دایی است که در غیاب بستگان درجه یک و دو، می توانند پیگیر سهام الارث فرد متوفی شوند.
برای دریافت حق الارث چه مدارکی لازم است؟
در صورتی که فرد متوفی وصیتی نکرده و نحوه تقسیم اموال او نیز موجب بروز اختلاف بین ورثه شده است، باید مسئله را به صورت قانونی حل کرد.
این میان با مشورت از یک وکیل مجرب برای شکایت ارث و میراث نیز می‌توان مسیر را به خوبی شناخت و بدون درگیر شدن با حاشیه های مختلف، به درستی پیش رفت اما در نهایت برای ارائه شکایت خود مبنی بر تقسیم ارث و میراث، به این مدارک نیاز دارید.
گواهی فوت متوفی
یکی از اصلی ترین اسناد برای طرح دعاوی حق الارث گواهی فوت شخص است.
استشهاد دفترخانه
باید نام تمامی افرادی که طبق دسته بندی اعلام شده، حق طلب ارث دارند توسط دفترخانه اسناد رسمی معتبر در فرم‌های مربوطه ذکر شود. این سند باید توسط سه نفر از ورثه امضا شده و دفترخانه نیز آن امضاها را تایید کند.
رسید مالیاتی
تمامی اموال فرد در یک لیست نوشته شده و به همراه مشخصات اصلی او به اداره مالیات تقدیم می‌شود. اداره مالیات باید بررسی کند که فرد هیچ بدهی نداشته و تقسیم ارث او مشروعیت لازم را دارد.
اصل شناسنامه فرد متوفی
برای تأیید هویت فرد فوت شده، باید اصل شناسنامه او به همراه تصویر برابر اصل آن به دادگاه ارائه شود.
در نهایت اگر برای انجام امور دادگاه به وکیل مراجعه کرده‌اید، باید اصل وکالت نامه وی نیز در پرونده وجود داشته باشد تا مراحل دادرسی بدون کسری مستندات پیش برود.
روند دادرسی شکایت برای ارث و میراث به چه صورت است؟
پس از تحویل تمامی اسناد و مستندات لازم به دادگاه، به درخواست قاضی یک نوبت آگهی در روزنامه مورد تایید چاپ شود. این مهم به این منظور در نظر است که اگر فردی به این روند اعتراض و یا درخواستی دارد برای پیگیری به شعبه مربوطه مراجعه کند.
پس از تاریخ انقضای این آگهی، قاضی با توجه به نسبت افراد ذکر شده در پرونده، برای تقسیم اموال میان آن‌ها وارد عمل خواهد شد.
در این مرحله است که اگر فردی از میان وراث اعتراضی به سم الارث خود دارد، می تواند با پر کردن فرم‌های مذکر درخواست خود را به قاضی محترم ارائه داده و برای احقاق حق خود پا به میان بگذارد.
در صورتی که ادعای فرد از سر احساسات نبوده باشد و بتواند مدارکی را دال بر ضایع شدن حق خود ارائه دهد، قانون با او همراهی کرده و سهم قانونی را به وی برمی‌گرداند.
البته این احتمال نیز وجود دارد که فرد پس از صدور حکم دادگاه اعتراضی به سهم الارث خود داشته باشد که این مورد نیز قابل پیگیری است.
مطابق با ماده ۴۴ قانون امور حسبی: کسانی که تصمیم دادگاه را در امور حسبی برای خود مضر بدانند، می توانند به آن اعتراض کنند خواه از دادگاه نخست صادر شده باشد یا از دادگاه تجدیدنظر.
انتخاب دادگاه
برای طرح دعاوی مربوط به ارث و میراث، با توجه به ماده ۲۰ قانون آیین دادرسی مدنی: دعاوی راجع‌به ترکه متوفی اگر چه خواسته، دین یا مربوط به وصایای متوفی باشد تا زمانی که ترکه تقسیم نشده، در دادگاه محلی اقامه می‌شود که آخرین اقامتگاه متوفی در ایران آن محل بوده و اگر آخرین اقامتگاه متوفی معلوم نباشد رسیدگی به دعاوی یاد شده در صلاحیت دادگاهی است که آخرین محل سکونت متوفی در ایران، در حوزه آن بوده است.
مهر و موم ترکه به چه منظور انجام می شود؟
مهر و موم ترکه برای نگهداری و حفظ ترکه در مقابل سوءاستفاده احتمالی است. در این وضعیت با حکم دادگاه همه اموال مهر و موم شده تا روشن شدن حکم نهایی، امکان دسترسی به آن ها وجود ندارد.
البته این مهم باید علت موجهی داشته باشد و در دادخواست و صورت جلسه مربوطه به آن اشاره شود.
وظیفه برداشتن مهر و موم بر عهده شورای حل اختلاف است و همان طور که تاریخ انجام کار در صورت جلسه ذکر شده، تاریخ برداشتن آن نیز باید به طور دقیق (روز و ساعت) ذکر شود. این روند همواره به ورثه اطلاع داده خواهد شد و عدم حضور آن‌ها ربطی به برداشتن مهر و موم ندارد.
محروم شدن از ارث
تقسیم ارث و میراث فرد فوت شده امری قانونی است اما در مواردی نیز ورثه از ارث محروم می شوند. مهم ترین این موارد عبارت‌اند از:
- کفر: در صورتی که ورثه با موروث تفاوت دینی داشته باشند، اموال فرد به بیت المال می‌رسد.
- قتل: اگر فردی خود را به قتل برساند (خودکشی کند) از ارث محروم می‌شود.
- لعان زن و شوهر: لعان به معنای لعنت یا نفرین کردن است. در صورتی که زوجین یکدیگر را لعن کرده باشند و امکان رجوع نیز وجود نداشته باشد، از ارث بردن یکدیگر محروم هستند.
- لعان فرزند و والد: چنانچه والدین فرزند خود را لعن کنند، او از ارث محروم است.
قانونی برای تقسیم ارث تفاوتی میان ازدواج موقت و دائمی قائل است؟
خیر. در هر دو مورد ازدواج قانونی است و فرزند یا همسر فرد متوفی می توانند برای دریافت حق الارث خود اقدام کنند.
بین مادر فرد متوفی و نوه او، چه کسی برای ارث بردن در اولویت است؟
با توجه به دسته بندی بستگان متوفی که ذکر آن در متن رفت، مادر فرد متوفی از نوه او ارجح بوده و اوست که ارث فرد فوت شده را به دست خواهد آورد.
آیا محرومیت از ارث قانونی است؟
طبق موارد ذکر شده در متن، امکان محروم شدن از ارث تا زمانی میسر است که فرد هنگان زنده بودن خود به صورت رسمی و قانونی آن را انجام دهد. یعنی پدری فرزند خود را قانونا از ارث محروم کند. در غیر این صورت دادگاه این امر را نپذیرفته و طبق تصورات عمومی رای نخواهد داد.
