وصیتی که در آن برای انتقال ملکی تنظیم شده را چگونه ثابت کنیم؟
از مهم‌ترین موضوعاتی که انسان‌ها این روزه بسیار با آن درگیر هستند و نیاز به دریافت مشاوره حقوقی درباره آن دارند، موضوع ارث و وصیت است.
همگی شما با مفهوم ارث و وصیت کمابیش آشنایی دارید و حتی امکان دارد تجربه وارث شدن را داشته باشید. شخصی که فوت می‌کند ممکن است پیش از مرگش وصیتی تنظیم کرده باشد که البته این وصیت به روش‌های مختلفی قابل تنظیم است.
اگر موصی یا همان کسی که وصیت می‌کند در وصیت خود ملکی را به دیگری انتقال دهد، ممکن است درگیری‌ها زیاد شود و وراث یا برخی از آن‌ها اعتبار آن وصیت را زیر سوال ببرند و همکاری‌های لازم برای انتقال ملک و تقسیم ارث را انجام دهند.
در این حالت شخصی که ملک به موجب وصیت به او منتقل شده باید راهی برای اثبات وصیت نامه که ملک در آن به او انتقال داده شده پیدا کند.
چیزی که در وصیتنامه اهمیت زیادی دارد شفاف و بدون ابهام بودن مفاد آن است. اگر شخصی که برای خود وصیت نامه تنظیم می‌کند این نکته را درنظر نگیرد، امکان دارد وصیت او از سوی مراجع قضایی تایید نشود و همین باعث گردد تا حقوق وراث و موصی‌له پایمال شود.
همچنین لازم به ذکر است که نوشتن وصیت بسیار مهم است و در قانون نیز به این امر تاکید شده است. درواقع نوشتن وصیت نامه موجب خواهد شد تا جلوی بسیاری از بحث‌های خانوادگی گرفته شود و همچنین خود موصی خیالش از بابت پرداخت دیونش پس از مرگ راحت باشد.
در ادامه این مطلب تصمیم داریم مطالب بیشتیر درباره انتقال ملک به موجب وصیتنامه برای شما بیان کنیم و در این مسیر از تجارب وکلای ماهر و متخصص سامانه وکیل 24 کمک گرفته‌ایم.
وصیتنامه چیست؟
گفتیم که هرکسی تا زمانی که در قید حیات است این توانایی را دارد که هر تصرفی خواست در اموالش انجام دهد و هیچ محدودیتی از این بابت نخواهد داشت. اما زمانی که شخص فوت می‌کند دیگر هیچ اجازه‌ای برای تصرف در اموالش نداشته و این اموال به ورثه او منتقل خواهد شد.
این درحالی است که معمولا افراد می‌خواهند تکلیف اموال خود را برای پس از فوتشان مشخص کنند. قانون برای این امر راهی را پیش‌بینی کرده که به آن وصیت گفته می‌شود. البته دین اسلام نیز درباره تنظیم وصیتنامه بسیار تاکید داشته است.
اگر کسی بخواهد برای پس از مرگش تکلیف امور مالی و غیرمالی‌اش را مشخص کند لازم است تا اقدام به تنظیم وصیتنامه نماید. البته تنظیم وصیتنامه قواعد و شرایطی دارد و کسی که می‌خواهد وصیتنامه بنویسد بهتر است درباره آن اطلاعات بدست آورد.
وصیت ارکانی دارد که آشنایی با آن امر بسیار مهمی است. وصیت 3 رکن اصلی دارد که شامل موصی، موصی‌له و موصی‌به می‌شود. موصی به کسی گفته می‌شود که وصیت را برای پس از مرگش تنظیم می‌کند.
موصی‌له نیز به کسی گفته می‌شود که وصیت به نفع او تنظیم شده است و ممن است از ورثه باشد یا نه. موصی‌به نیز آن مالی است که مورد وصیت قرار می‌گیرد.
اقسام وصیت کدام است؟
وصیت 2 نوع دارد؛ وصیت تملیکی و عهدی. در ادامه هر دو را توضیح خواهیم داد.
وصیت تملیکی
وصیت تملیکی چیزی است که ما در این مطلب با آن سر و کار داریم. در تعریف وصیت تملیکی باید چنین گفت که در ماده 826 قانون مدنی آمده است که هر کس می‌تواند عین یا منفعتی از مال خود را برای زمان پس از فوتش به شخص دیگری به صورت مجانی تملیک کند.
از مفاد ماده مزبور می‌توان چنین برداشت که هر فردی می‌تواند اموالش را برای پس از مرگش به موجب وصیت نامه مدیریت کند که البته در این خصوص محدودیت‌هایی نیز دارد.
همچنین می‌تواند قسمتی از اموال خودش را به هر کس که می‌خواهد (ممکن است از ورثه او باشد یا نباشد) تملیک کند.
در وصیت تملیکی یک مال مورد وصیت قرار می‌گیرد، مثلا شخصی وصیت کند پس از فوتم خانه‌ام متعلق به همسرم باشد.
در وصیت تملیکی، موصی‌له یعنی همان کسی که مال به نفع او وصیت شده باید آن را قبول یا رد کند و این قبول یا رد هم پیش از فوت موصی پذیرفته می‌شود هم پس از آن. ولی اگر وصیت را قبول کرد دیگر نمی‌تواند رد کند و یا اگر پس از فوت رد کرد دیگر امکان قبول آن را ندارد.
وصیت عهدی
نوع دیگر وصیت که در قانون مدنی مورد اشاره قرار گرفته، وصیت عهدی است. به این وصیت در عرف حقوقی وصایت نیز می‌گویند.
در ماده 826 قانون مدنی، وصیت عهدی این چنین تعریف شده است: وصیت عهدی عبارت است از اینکه شخصی یک یا چند نفر را برای انجام امر یا اموری یا تصرفات دیگری مأمور نماید.
به عنوان مثال متوفی شخصی را انتخاب می‌کند تا برخی از امور او مانند پرداخت بدهی، مراقبت از فرزندان، نظارت بر اجرای وصیتنامه و غیره را انجام دهد.
به این شخصی که مامور انجام امور می‌شود وصی می‌گویند. چیزی که باید بدانید این است که در وصیت عهدی قبول وصی شرط نیست.
البته تا زمانی که موصی زنده است، وصی می‌تواند وصیت را رد کند ولی پس از فوت او دیگر حق رد کردن آن را نداشته و باید به وصیت عمل کند. حتی اگر اطلاعی نسبت به مفاد وصیتنامه نداشته باشد.
انواع وصیتنامه از حیث شیوه تنظیم کدام است؟
احتمالا بدانید که وصیتنامه از جهت چگونگی تنظیم کردن آن به 3 دسته تقسیم می‌شود که به شرح زیر است:
وصیتنامه خودنوشت
همانطور که از نام این وصیتنامه مشخص است، به وصیت‌نامه‌ای گفته می‌شود که خود موصی اقدام به نوشتن آن می‌کند. به این وصیتنامه، وصیتنامه دست‌نویس هم گفته می‌شود. از آن جایی که خود موصی این وصیتنامه را می‌نویسد تنها اعتبار سند عادی را دارد.
برای آن که وصیتنامه خودنوشت در دادگاه اعتبار داشته باشد باید سه شرط زیر را داشته باشد:
- وصیتنامه با خط شخص موصی تنظیم شده باشد.
- در وصیتنامه خودنوشت تاریخ تحریر به روز و ماه و سال به خط خود موصی نوشته و آن را امضا کرده باشد.
- موصی حتما باید وصیتنامه را امضا کرده باشد.
پس کسی که بی‌سواد و یا نابینا است نمی‌تواند وصیت نامه خودنوشت تنظیم کند چون وصیت نامه باید حتما با خط خود موصی تنظیم شده باشد.
وصیتنامه سری
وصیتنامه سری نیز با خط خود موصی تنظیم می‌شود و باید مهر و امضای موصی در آن وجود داشته باشد.
البته وصیتنامه سری از چند جهت با وصیتنامه خودنوشت فرق دارد؛ اول آنکه این وصیتنامه را می‌توان به خط شخص دیگری تنظیم کرد، و تفاوت دیگر این است که هیچکس تا زمانی که موصی فوت نماید از مفاد وصیتنامه اطلاعی نخواهد داشت.
موصی پس از آن که این نوع وصیت نامه را تنظیم کرد آن را در یکی از دفاتر اسناد رسمی به امانت می‌گذارد تا زمانی که فوت کند.
پس علت اینکه نام آن سری گذاشته شده این است که هیچکس از آن خبر نداشته و وصیتنامه تا زمانی که موصی فوت کند، در دفتر اسناد رسمی به امانت می‌ماند. البته این شیوه تنظیم وصیتنامه خیلی طرفدار ندارد.
وصیتنامه رسمی
با وصیتنامه رسمی به طور حتم آشنایی دارید. وصیت نامه رسمی به وصیتی گفته می‌شود که مانند دیگر اسناد رسمی، در یکی از دفاتر اسناد رسمی به ثبت رسیده و اعتبار یک سند رسمی را پیدا می‌کند.
باید اضافه کرد که معتبرترین و قابل قبول‌ترین وصیتنامه نزد مراجع دادگستری وصیت نامه رسمی است. وصیت نامه رسمی را هر کسی چه نابینا، چه بی‌سواد می‌تواند تنظیم کند.
به علاوه کسی که وصیت‌نامه‌اش را در دفتر اسناد رسمی ثبت می‌کند، دیگر ورثه و موصی‌له مجبور نیستند که دعوای اثبات وصیت اقامه کنند. همچنین خیال موصی از بابت آن که هیچ تغییری در وصیت‌نامه‌اش ایجاد نمی‌شود راحت است.
دعوای اثبات وصیت چیست؟
در بالا اشاره کردیم که اگر وصیتنامه به صورت رسمی تنظیم شود دیگر ورثه یا موصی‌له ملزم نیستند که دعوای اثبات وصیت مطرح کنند. اما منظور از دعوای اثبات وصیت چیست؟
دعوای اثبات وصیت به دعوایی گفته می‌شود که موصی وصیتی تنظیم می‌کند، اما وصیت او پس از فوتش از سوی تمام ورثه یا برخی از آن‌ها مورد قبول قرار نمی‌گیرد اما ذی‌نفعان و یا سایر ورثه آن را قبول دارند.
در چنین حالتی آن‌هایی که وصیت را قبول دارند باید درد دادگاه دعوای اثبات وصیتنامه اقامه کنند. درحقیقت دعوای اثبات وصیتنامه همان تنفیذ وصیتنامه است.
چه اقداماتی باید انجام داد تا بتوان دعوای اثبات وصیت‌نامه‌ای که موضوع آن انتقال ملک است را اقامه کرد؟
گاهی شخصی در وصیتنامه خود قسمتی یا تمام یک ملک را به دیگری انتقال می‌دهد اما ورثه این انتقال را نمی‌پذیرند. در اینجا کسی که ملک به نفع او انتقال داده شده باید اقدام به طرح دعوای اثبات وصیتنامه کند.
برای این کار خوب است که در اولین قدم به وکلای باتجربه وکیل 24 مشورت کند تا راهنمایی‌های لازم را دریافت کند.
وکلای وکیل 24 به فرد کمک می‌کنند تا دادخواستی تنظیم کرده و تمامی مدارک لازم را فراهم و به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی کند و مدارک و دادخواست را برای طرح دعوی تحویل دهد.
نکته لازم به ذکری که وجود دارد این است که دعوای اثبات وصیتنامه زمانی انجام می‌گیرد که وصیتنامه از نوع خودنوشت یا سری است.
مرحله دوم برای اثبات وصیت نامه این است که شخص خواهان، اصالت وصیت‌نامه‌ای که به موجب آن ملکی به او انتقال یافته را ثابت کند. برای این کار لازم است مدارک زیر را جمع‌آوری کند:
- مهم‌ترین و بهترین مدرکی که می‌تواند اصالت یک وصیتنامه تنظیم شده برای انتقال ملک را ثابت کند، اقرار ذی‌نفعان به صحت وصیتنامه است.
- برای اثبات وصیت نامه می‌توان اقرار برخی از ذی‌نفعان را نیز جمع کرد. البته در این حالت وصیت تنها نسبت به آن بخشی که اثبات شده اجرا می‌شود.
- از دیگر مدارکی که می‌تواند اصالت وصیتنامه تنظیم شده برای انتقال ملک را ثابت کند، استفاده از شهود و تنظیم استشهادیه است.
- اگر وصیتنامه تنظیم شده مبنی بر انتقال ملک خودنوشت است، باید به موجب ماده 278 قانون امور حسبی، تمام آن به خط موصی نوشته شده باشد و در آن تاریخ روز و ماه و سال و همچنین امضاء موضی درج شده باشد.
- در صورتی که ملک انتقال یافته بیشتر از یک سوم اموال موصی باشد، لازم است که ورثه مازاد را تنفیذ یا رد کنند. وصیتنامه بیش از ثلث اموال تنها با رضایت ورثه قابل اجراست.
- اگر وصیت‌نامه‌ای که دعوای اثبات اصالت برای آن طرح شده است و دادگاه نیز آن را معتبر می‌داند از سوی دیگر ذی‌نفعان پذیرفته نشود، خواهان باید دلایل دیگری به غیر از شهادت و استشهادیه بیاورد؛ مانند اقرار موصی و غیره.
چگونه دادخواست دعوای اثبات وصیت انتقال ملک را تنظیم کنیم؟
پیش از آن که به پاسخ این سوال بپردازیم باید خدمت شما عزیزان بگوییم که طرح دعوی با هر موضوعی که باشد برای کسی که فاقد دانش حقوقی است، امکان دارد پیچیده و دشوار باشد و فرد به علت نداشتن اطلاعات کافی نتواند حق خود را بگیرد.
برای آن که دادخواست طرح دعوی اثبات وصیتنامه انتقال ملک را تنظیم کنید، لازم است نکاتی را در نظر داشته باشید که از قرار زیر است:
- در برگه دادخواست دقت داشته باشید که مشخصات خود به عنوان خواهان و مشخصات خوانده که ورثه و ذی‌نفعان هستند را به صورت دقیق و کامل بنویسید.
- خواسته خود که اثبات اصالت وصیتنامه و تنفیذ آن از سوی ورثه هست را به صورت دقیق بنویسید.
- دلایل ثابت کننده ادعای خود را حتما به دادخواست ضمیمه کنید این دلایل می‌تواند کپی وصیتنامه، شهادت شهود و اتشهادیه، اقرارنامه‌ها، نظر کارشناس درباره صحت وصیت،کپی گواهی انحصار وراثت و… باشد.
آیا وصیت‌نامه‌ای که دلالت بر انتقال ملک به دیگری دارد معتبر است؟
یکی از سوالات پرتکراری که از وکلای سایت وکیل 24 می‌شود این است که آیا وصیت نامه‌ای که برای انتقال ملک به دیگری تنظیم شده اعتبار دارد؟ در پاسخ باید بگوییم به موجب قانون مدنی افراد این حق را دارند که تکلیف اموال خود را برای پس از مرگشان مشخص کنند و اموال خود را وصیت کنند.
این وصیت تا میزان یک سوم از دارایی او معتبر و نسبت به مازاد آن، برای اجرا به رضایت وراث نیاز دارد. در حقیقت هدف قانونگذار حمایت از وراث بوده است.
منظور از ثلث اموال چیست؟
منظور یک سوم از دارایی خالص متوفی است که پس از آنکه هزینه‌های دفن و کفن، مالیات و عوارض، دیون و واجبات مالی از آن کم شد، محاسبه می‌شود.
ملاک تعیین یک سوم اموال، آن اموالی است که در زمان فوت موصی موجود است نه اموال که در زمان وصیت وجود داشته است.
بنابراین اگر به موجب وصیتنامه ملکی را که ارزش آن تا یک سوم دارایی‌اش است برای دیگری وصیت کند، پس از فوت او ابتدا باید بدهی‌ها و دیون متوفی را پرداخت کرد و سپس از آن چه که باقی مانده یک سوم را محاسبه نمود.
اگر ارزش ملک تا یک سوم بود که صحیح و وصیت نامه معتبر است اما اگر بیشتر بود نیاز به تنفیذ یا قبول وارثان است.
پس به طور کلی اگر خواستید یک سوم ترکه را محاسبه کنید باید پس از فوت موصی سه مرحله زیر را طی نمایید:
- تعیین اموال: در اولین مرحله لازم است مشخص کنید که چه اموالی دقیقا از متوفی باقی مانده است. تشخیص اموال باقی مانده ممکن است با تراضی ورثه صورت بگیرد و یا در صورت اختلاف میان ورثه و یا اگر در بین ورثه غایب یا محجوری وجود داشت، دادخواست تحریر ترکه به دادگاه داده شود تا دادگاه کارشناسی برای تشخیص اموال تعیین کند.
- تقویم اموال: پس از آنکه اموال باقی مانده از متوفی تعیین شد، حال نوبت به تقویم یا ارزش گذاری آن می‌رسد. این کار نیز هم با توافق رضایت انجام پذیر است و هم در صورت اختلاف یا وجود غایب و محجور بین ورثه، قابل انجام از طریق دادگاه است.
- کسر دیون ترکه: آخرین مرحله این است که از اموال به جا مانده تمامی دیون و بدهی‌های متوفی و هزینه دفن و کفن و غیره کسر شود. پس از آن نوبت به محاسبه یک سوم از دارایی خالص متوفی می‌رسد.
آیا وراث می‌توانند وصیتنامه انتقال ملک را قبول یا رد کنند؟
اما اصلی‌ترین سوالی که در این مطلب امکان دارد برای شما به وجود بیاید این است که ورثه امکان قبول یا رد وصیت انتقال ملک به دیگری را دارند؟
در قانون مدنی ایران، موصی با این که می‌تواند از طریق وصیت تکلیف امال خود را برای پس از مرگش مشخص کند، اما در این زمینه محدودیت‌هایی دارد.
مهم‌ترین محدودیتی که موصی دارد این است که نمی‌تواند بیشتر از یک سوم دارایی خود را برای کسی وصیت کند و اگر بیشتر از یک سوم وصیت نمود، اجرای آن منوط است به رضایت و اجازه سایر ورثه و ذی‌نفعان.
اما اگر کسی ملکی را که بیشتر از ثلث اموالش ارزش دارد، به موجب وصیت نامه به شخصی به غیر از ورثه و یا حتی به یکی از ورثه مازاد بر سهمش، تملیک کند، آیا ورثه می‌توانند این وصیت را رد یا قبول کنند؟
پاسخ این سوال طبق آن چه که در فوق گفتیم واضح است. اگر کسی در وصیتنامه خود ملکی را به دیگری اعم از آن که ورثه باشد یا نه، انتقال دهد، اگر در دادگاه دعوایی مبنی بر اعتراض به وصیتنامه و یا درخواست تنفیذ وصیتنامه اقامه شود، این وصیتنامه زمانی قابل اجرا خواهد بود که ورثه و دیگر ذی‌نفعان وصیت را تنفیذ نمایند.
وگرنه دادگاه هرگز به وصیت عمل نکرده و ملک را انتقال نمی‌دهد. حتی اگر وصیت نامه کلا درست و اصولی تنظیم شده باشد، دادگاه نمی‌تواند راسا اقدام به تنفیذ وصیت نامه کند.
حال ممکن است بپرسید اگر برخی از ورثه وصیت را تنفیذ کردند و برخی دیگر نه، تکلیف چیست؟
اگر عده‌ای از ورثه وصیت انتقال ملک به دیگری را تنفیذ و بعضی دیگر رد کردند، وصیت تنها نسبت به آن‌هایی که تنفیذ کردند قابل اجرا خواهد بود.
به بیان ساده‌تر فرض کنید شخصی ملکی را که ارزش آن برابر نصف دارایی‌اش است به دیگری به موجب وصیت نامه تملیک می‌کند حال عده‌ای از ورثه آن را قبول کرده و عده‌ای دیگر رد کرده‌اند.
در این حالت انتقال مازاد ملک تنها به اندازه سهم کسانی است که وصیت را قبول کرده‌اند و سهم آن‌هایی که رد کرده‌اند منتقل نخواهد شد.
آیا در مورد وصیتنامه انتقال ملک به دیگری به راهنمایی نیاز دارید؟
ما در این مطلب تمام تلاش خود را کردیم که وصیتنامه تنظیم شده برای انتقال ملک به دیگری را توضیح داده و راه اثبات آن را با شما در میان گذاشتیم.
اما اگر شما وصیت‌نامه‌ای دارید که در آن ملکی به نفع شما منتقل شده صرفا به مطالب فوق تکیه نکنید و حتما با کارشناسان و وکلای مجرب سایت وکیل 24 تماس گرفته و راهنمایی‌های لازم در این مسیر را دریافت کنید.
طرح دعوی بدون مشورت با وکیل پایه یک دادگستری نه تنها ممکن است شما را به نتیجه دلخواه نرساند، بلکه امکان دارد حق مسلم‌تان از شما گرفته شود. به همین دلیل است که ما بسیار تاکید داریم حتما در موضوعات حقوقی، کیفری، ثبتی، خانواده، تجاری و غیره با وکلای ما مشورت کنید.
تیم وکلای سایت وکیل 24 خدمات متنوعی در تمامی زمینه‌های حقوقی به شما ارائه می‌دهند و دعاوی شما را از اولین مرحله تنظیم دادخواست تا سایر اوراق قضایی و غیره پیگیری می‌کنند. بدون هیچ نگرانی مشکل خود را به وکیل 24 بسپارید.
