روش های قبول وصیت نامه
انسان‌ها تا زمانی که زنده‌اند این حق را دارند که در اموال خود هر نوع تصرفی بخواهند انجام دهند اما با رسیدن زمان مرگ، این حق از بین رفته و دیگر حق تصرف خود را از دست می‌دهند.
وصیت راهی است برای آن که افراد بتوانند در اموال خود حتی پس از مرگ نیز تصرف داشته باشند. در واقع وصیت باعث می‌شود که افراد تکلیف اموال خود را پس از مرگ مشخص کنند.
در مورد وصیت باید این را بدانید که یک عمل حقوقی معلق است، یعنی با وجود آن که شخص در زمان حیات خود وصیت را تنظیم می‌کند، اما اثر آن معلق به زمان فوت اوست و تا هنگامی که شخص فوت نکند، هیچ اثری نخواهد داشت و تاثیر آن برای پس از مرگ است.
عموم مردم فکر می‌کنند که وصیت یعنی این که فردی قسمتی از اموال خود را برای بعد از مرگش به دیگری واگذار کند و درواقع از طریق وصیت تنها می‌توان مالی را انتقال داد.
در صورتی که چنین تصوری غلط است و وصیت تنها برای انتقال اموال پس از مرگ نیست، بلکه شخص می‌تواند با وصیت کردن وظیفه‌ای را بر عهده شخصی قرار دهد و او را موظف به انجام آن کند.
پس می‌توان چنین استباط کرد که وصیت راهی است تا فرد از طریق آن اموال خود را پس از مرگ اداره کند و یا وظیفه‌ای مانند انجام واجبات دینی، سرپرستی کودکان متوفی تا زمان بلوغ و غیره را به شخص دیگری محول کند.
وصیتی که به موجب آن مالی منتقل می‌شود وصیت تملیکی صیتی که و وصیتی که به موجب آن وظیفه‌ای به شخص دیگر محول می‌شود وصیت عهدی وجود دارد.
وصیت به چه معناست؟
گفتیم که انسان‌ها تا زمانی که در قید حیات هستند می‌توانند در اموال خود تصرف داشته باشند و با رسیدن مرگ، این حق از دست می‌رود.
وصیت کردن راهی است که شخص می‌تواند از طریق آن برای اموال خود پس از مرگ تصمیم بگیرد. زیرا امکان دارد وی در طول حسات اهدافی داشته باشد که رسیدن مرگ، اجازه تحقق بخشیدن آن‌ها را به او ندهد، به همین دلیل می‌تواند وصیت کرده و از ورثه خود بخواهد آن کارها را انجام دهند.
بنابراین به عمل حقوقی که فرد به وسیله آن می‌تواند امور مالی و غیرمالی خود را برای پس از زمان مرگ مدیریت کند، وصیت می‌گویند.
وصیت چنان که در مقدمه گفتیم دو نوع است؛ وصیت تملیکی و وصیت عهدی.
شناخت این دو نوع وصیت برای آشنایی با راه‌های قبول وصیتنامه ضروری است.
وصیت تملیکی
وصیتنامه تملیکی مشهورترین نوع وصیت است. با وصیتنامه تملیکی شخص بخشی از مال یا منفعت خود را برای زمان پس از مرگش به دیگری واگذار می‌کند.
وصیت تملیکی یک عمل حقوقی غیرمعوض یا مجانی است، به این معنا که شخص در قبال تملیک کردن مالش به دیگری چیزی دریافت نمی‌کند.
نکته بسیار مهمی که درمورد وصیت تملیکی باید بدانید این است که زمانی این وصیت پس از مرگ موصی یا همان وصیت کننده تحقق می‌یابد که شخصی که مال به او تملیک شده یا همان موصی‌له، آن را قبول کند.
قبول موصی‌له زمانی شرط است که که موصی‌له افرادی محدود و محصور باشند. پس اگر موصی بر افرادی نامحدود و غیرمحصور وصیت کرد، قبول آن‌ها شرط نیست.
نکته مهم دیگری که وجود دارد این است که تا زمانی که موصی در قید حیات است، قبول وصیت از سوی موصی‌له فاقد اثر است، چون امکان دارد موصی از وصیت خود منصرف شود.
البته اگر موصی فوت کرده و از وصیت خود بازنگشته باشد، قبول پیشین موصی‌له اثر گذاشته و وصیت قبول می‌شود.
جنبه دیگر قضیه این است که اگر موصی‌له بعد از فوت موصی، وصیت را قبول کند و در مالی که به او انتقال داده شده تصرف نماید، دیگر حق رد وصیت را ندارد و به عبارتی مال به تملک او درآمده است.
وصیت عهدی
همانطور که گفتیم وصیت تنها به این معنی نیست که موصی بخشی از مال خود را به دیگری منتقل کند، بلکه این امکان را هم دارد که به موجب وصیتنامه شخصی را موظف به انجام امری کند.
به عنوان مثال ممکن است کسی وصیت کند پس از مرگش برادرش اموال او را وقف کند و یا آن که کودکانش را تا زمان بلوغ به سرپرستی بگیرد و بسیاری از وظایف دیگر. به این نوع وصیتنامه در اصطلاح حقوقی، وصیتنامه عهدی می‌گویند.
به کسی که به موجب وصیتنامه موظف به انجام کاری شده، وصی گفته می‌شود. این شخص تا زمانی که موصی در قید حیات است می‌تواند وصیت او را رد کند و با آن مخالفت کند، اما اگر چنین کاری نکرد و موصی فوت نمود، باید آن چه را که به موجب وصیت موظف شده، انجام دهد.
مثلا کسی در وصیت خود می‌نویسد برادرم مبلغ 50 میلیون از اموالش را به شخص طلبکار بدهد، باقی‌مانده اموال را به همسرش و فرزندانش بدهد و در نهایت به نیابت از او به سفر حج برود.
تا زمانی که موصی زنده است، برادر او که وصی است می‌تواند مخالفت کند، ولی اگر مخالفت خود را اعلام نکرد و موصی نیز فوت کرد، دیگر راهی نداشته و باید فورا وظایف را انجام دهد.
انواع وصیتنامه قابل پذیرش در دادگاه
به بیان کارشناسان و وکلای متخصص سامانه وکیل 24، در قانون امور حسبی آمده است که تنها 3 شکل از وصیت نامه در دادگاه مورد پذیرش قرار می‌گیرد که به شرح زیر است:
وصيتنامه خودنوشت
وصیتنامه خودنوشت یکی از انواع وصیتنامه است که خود موصی اقدام به نوشتن و تنظیم آن می‌کند و در آن تاریخ دقیق روز تنظیم را درج کرده و امضا می‌کند.
این نوع وصیتنامه بیشتر مورد قبول افراد است زیرا هم نیازی به پرداخت هزینه به دفاتر اسناد رسمی نداشته و هم آن که می‌توانند آن را مخفی نگه دارند.
اما از معایب تنظیم وصیت نامه به صورت خود نوشت این است که ممکن است موصی به دلیل نداشتن اطلاعات حقوقی موردی درج کند که خلاف مقررات باشد و اعتبار وصیت او زیر سوال برود.
به همین دلیل همیشه توصیه شده است وصیتنامه خود را زیر نظر یک وکیل دادگستری مجرب تنظیم کنید.
فرض کنید پدری اقدام به تنظیم وصیت نامه خودنوشت کرده و در آن به دلیل اشتباهاتی که یکی از فرزندانش کرده، می‌خواهد او را از ارث محروم کند.
اگر این پدر چنین چیزی را در وصیت‌نامه‌اش درج کند، وصیت‌نامه‌اش غیرنافذ است به دلیل وصیت مازاد بر ثلث، لذا سایر ورثه از جمله کسی که اصطلاحا از ارث محروم شده باید آن را تنفیذ یا رد کند.
این‌ها درحالی است که پدر با خود این فکر را کرده که تکلیف اموالش را پس از مرگش مشخص نموده و با محروم کردن یکی از فرزندان از ارث، انتقام خود را از او گرفته است.
بنابراین باید این چنین نتیجه گرفت که افراد تنها مجاز هستند در یک سوم اموال خود برای پس از مرگ دخالت داشته باشند و اگر در وصیت نامه خود بیشتر از یک سوم برای کسی وصیت کردند، آن وصیت معتبر نخواهد بود مگر آن که ورثه آن را بپذیرند یا رد کنند.
البته این نکته را نیز باید خاطر نشان کرد که اگر بعضی از ورثه وصیت را تنفیذ کرده و برخی رد کردند، وصیت نسبت به سهم آن‌هایی که قبول کردند اجرا می‌شود.
وصيت نامه سرّی
وصیت نامه سرّی، به وصیت نامه‌ای گفته می‌شود که که موصی مانند وصیت نامه خودنوشت آن را با خط خود تنظیم کرده و تاریخ دقیق را در آن درج و آن را امضا می‌کند. این وصیت پس از تنظیم از سوی موصی لاک مهر شده و یا به اداره ثبت محل اقامتش و یا محل دیگری که در آیین‌نامه وزارت دادگستری معین شده، تحویل داده می‌شود.
پس در واقع وصیت نامه سری مانند خودنوشت است با این تفاوت که در مکان مشخصی به امانت سپرده می‌شود تا زمانی که موصی فوت کند.
نکته‌ای که در مورد وصیت نامه سری باید بدانید این است که شخص بی‌سواد نمی‌تواند وصیت نامه سری تنظیم کند.
وصيتنامه رسمی
اما بهترین نوع وصیتنامه به گفته وکلای دادگستری، وصیت نامه رسمی است. زیرا اعتبار یک سند رسمی را پیدا کرده و امکان دخل و تصرف درآن وجود ندارد. تنها می‌توان نسبت به آن ادعای جعل مطرح کرد.
کسی که وصیتنامه خود را در یکی از دفاتر اسناد رسمی به ثبت می‌رساند دیگر هیچگونه نگرانی از جهت گم شدن وصیت نامه و یا ایجاد تغییر در آن ندارد و می‌داند که وصیت‌نامه‌اش از حوادث مصون است.
وصیتنامه رسمی، یک سند رسمی و لازم‌الاجرا است و مفاد آن بدون آن که به حکم دادگاه نیاز داشته باشد، قابل اجرا است.
تنفیذ وصیتنامه
از نگاه قانون، هرکس این حق را دارد که تا یک سوم از اموال خود را وصیت کند و درواقع وصیت افراد تا یک سوم اموالشان صحیح و نافذ است. اما تکلیف کسی که مازاد بر این یک سوم وصیت کند چیست؟
وصیت مازاد بر یک سوم یعنی اینکه شخصی تمامی اموال خود را پس از مرگ به موجب وصیتنامه به شخص خاصی یا خیریه‌ای منتقل کند.
آیا وصیت او باطل می‌شود؟ این سوالی است که وکلای سایت وکیل 24 می‌خواهند در این بخش به آن جواب بدهند.
همانگونه که گفتیم قانون تنها وصیت تا یک سوم اموال را پذیرفته است و بیان داشته وصیتی که مازاد بر یک سوم اموال باشد غیرنافذ است و ورثه متوفی باید آن را تنفیذ یا رد کنند.
تنفیذ کردن یعنی آنکه ورثه متوفی اعلام کنند اعتراضی نسبت به وصیت متوفی نداشته و اجرای آن را می‌پذیرند. رد وصیت نیز یعنی اگر ورثه می‌توانند قسمت مازاد بر یک سوم اموال را نپذیرند زیرا این حق قانونی آن‌هاست.
پس اگر ورثه وصیتنامه متوفی را رد کردند، وصیتنامه وی کلا باطل نمی‌شود بلکه تا یک سوم اموالش به کسی که وصیت کرده به ارث می‌رسد و مابقی اموال به علاوه قسمت مازادی که متوفی وصیت کرده بود، به ورثه او خواهد رسید.
روش‌های قبول یا رد وصیت در وصیتنامه تملیکی
راه‌های قبول وصیت پیش از فوت موصی
موصی‌له یعنی همان کسی که به نفع او وصیت شده است، می‌تواند پیش از آنکه موصی فوت کند، وصیت را قبول کند.
اما به موجب ماده 829 قانون مدنی قبول موصی‌له قبل از فت موصی تاثیری نداشته و موصی این امکان را دارد که از وصیت خود رجوع کند. حتی اگر مال را در اختیار موصی‌له گذاشته باشد.
حالت دیگر قبول وصیت تملیکی این است که موصی در زمانی که موصی در قید حیات بوده وصیت را رد کرده باشد. در این حالت با فوت موصی، موصی‌له می‌تواند وصیتی را که در زمان حیات موصی رد کرده بود، قبول کند.
لازم است بدانید زمان که موصی‌له وصیت را قبول کرد و مال به تصرف او درآمد، دیگر این امکان را نخواهد داشت که وصیت را رد کرده و مال را مرجوع کند.
راه‌های قبول وصیت پس از فوت موصی
در شرایطی که موصی یا همان شخصی که وصیت می‌کند فوت کرده و موصی‌له وصیت او را قبول کرده باشد، اگر مال هنوز به تصرف او در نیامده باشد، این امکان را خواهد داشت که وصیت را رد کند.
همانطور که در فوق اشاره کردیم اگر موصی فوت کند و موصی‌له پس از فوت وی وصیت را قبول کرده و مال مورد وصیت یا همان موصی‌به را تحویل گرفته باش، دیگر حق رد کردن وصت را نخواهد داشت.
وراث موصی پیش از اعلام قبول یا رد از سوی موصی‌له چه تکلیفی دارند؟
بر اساس ماده 833 قانون مدنی، ورثه موصی، تا زمانی که موصی‌له قبول یا رد خود را نسبت یه وصیت موصی اعلام نکرده است، این اجازه را ندارند که موصی‌به یا مال مورد وصیت را به تصرف خود در آورند.
در صورتی که تاخیر در اعلام قبول یا رد وصیت از سوی مصی‌له به حدی زیاد شود که باعث ورود ضرر و خسارت به وراث گردد، ورثه این امکان را دارند که به دادگاه مراجعه کرده و به این طریق موصی‌له را مجبور کنند که تصمیم خود را مبنی بر قبول یا رد وصیت بگیرد.
فرض کنید شخصی یک سوم از قطعه زمینی را برای کسی وصیت کرده اما پس از فوت او، شخص موصی‌له همچنان نظر خود را درمورد قبول یا رد وصیت اعلام نکرده است.
اگر این عدم اعلام قبول یا رد وصیت باعث شود سایر وراث دچار ضرر شوند (زیرا تا زمان اعلام نظر موصی‌له نمی‌توانند هیچ تصرفی در آن زمین انجام دهند.) باید از طریق دادگاه او را ملزم کنند تا نظر خود را اعلام کند.
قبول یا رد وصیت در وصیتنامه عهدی
در تعریف وصیت نامه عهدی گفتیم که شرط تحقق یافتن این نوع وصیت، قبول نیست. به این معنا که اگر موصی وصیت کرده و فوت کند، شخص وصی دیگر نمی‌توانند وصیت را رد کند و باید فورا آن چه در وصیتنامه آمده است را اجرا کند.
اما نکته‌ای که در مورد این وصیت وجود دارد این است که تا زمانی که موصی در قید حیات است، اگر وصی وصیتنامه او را رد کند، و اعلام کند که به آن وصیت عمل نخواهد کرد، رد او پذیرفته می‌شود و دیگر پس از فوت ملزم به اجرای آن نیست.
اگر در این مدت رد نکند، پس از فوت دیگر حق رد وصیت را نخواهد داشت حتی اگر نسبت به وصیت جاهل بوده باشد. این موضوع در ماده 834 قانون مدنی نیز قید شده است.
راهنمای ویژه سامانه وکیل 24 برای قبول وصیت
کارشناسان و متخصصان سامانه وکیل 24 توصیه می‌کنند که اگر کسی به نفع شما وصیتی کرد و بخشی از اموال خود را به موجب وصیت به شما انتقال داد، در صورتی که مایل به قبول کردن آن بودید، سریع‌تر قبول خود را اعلام کنید و یا اگر تمایلی به پذیرفتن نداشته و می‌خواستید وصیت را رد کنید، رد خود را به سرعت اعلام کنید.
زیرا با تاخیر اعلام شما به وراث امکان دارد خسارتی وارد شود و از همین جهت علیه شما طرح دعوی کنند.
در چنین مواقعی مشاوره با یک وکیل متخصص و مجرب بسیار می‌تواند مفید باشد. بنابراین از طریق بستری که سامانه وکیل 24 فراهم کرده است می‌توانید با یکی از وکلای حرفه‌ای این سامانه به صورت آنلاین و یا حضوری ارتباط برقرار کنید.
