مراحل ثبت رسمی طلاق

ثبت وقایع حیاتی از جمله نکاح، ولادت، طلاق و وفات و غیره ، همیشه از مسائل بنیادینی است که در تمامی جوامع صورت می‌پذیرد. در کشور ما نیز این مسئولیت بر عهده سازمان ثبت احوال کشور که زیر مجموعه قوه قضاییه است، سپرده شده است.

یکی از وقایع مهمی که در زندگی زناشویی ممکن است به وجود بیاید واقعه طلاق بین زوجین است، ثبت رسمی طلاق و درج آن در شناسنامه زوجین نیز یکی از مسائل ضروری است که قانونگذار به جهت حفظ نظم در جامعه و به دلیل آن که اسناد سجلی همچون شناسنامه، مدرک هویتی هر فردی به شمار می‌آید، ثبت واقعه طلاق را الزامی دانسته است و برای عدم ثبت آن مجازات‌هایی نیز تعیین کرده است.

عبارت ثبت طلاق به چه معنایی است؟

همانگونه که ذکر شد یکی از احوالات شخصیه، طلاق است. ثبت طلاق به مانند سایر وقایع ذکر شده مثل وفات، باید در شناسنامه زوجین درج گردد.

بر اساس قانون حمایت از خانواده: ثبت طلاق و سایر موارد مربوط به انحلال نکاح و نیز اعلام بطلان یا طلاق در دفاتر رسمی ازدواج و طلاق حسب مورد پس از صدور گواهی عدم امکان سازش یا حکم مربوط از سوی دادگاه مجاز خواهد بود.

مراحل و نحوه ثبت طلاق با عنایت به این که طلاق از نوع طلاق توافقی باشد یا سایر انواع طلاق‌ها، متفاوت خواهد بود.

شایان ذکر است که حکم خواندن صیغه طلاق بدون حکم صادر شده از ناحیه دادگاه، همانند عدم ثبت آن، از نظر قانونی، جرم محسوب شده و برای آن مجازات تعیین گردیده است.

قانونگذار چه مجازاتی برای عدم ثبت طلاق، در قانون در نظر گرفته است؟

ثبت واقعه طلاق در شناسنامه طرفین عقد ازدواج الزامی است. به همین علت قانونگذار مجازات ثبت نکردن طلاق را در قانون حمایت از خانواده بیان نموده است که مطابق آن:

حکم خواندن صیغه طلاق بدون حکم دادگاه عبارت است از اینکه اگر مردی بدون ثبت در دفاتر رسمی به طلاق اقدام کند، ضمن الزام او به ثبت واقعه طلاق، به پرداخت جزای نقدی درجه پنج، جزای نقدی بیشتر از هشتاد میلیون ریال تا یکصد و هشتاد میلیون ریال و یا حبس تعزیری درجه هفت، حبس از نود یک روز تا شش ماه  محکوم خواهد شد.

ضمانت‌های اجرایی عدم حضور در دفترخانه برای ثبت واقعه طلاق

بعد از این که زوجین به دادگاه مراجعه نموده و گواهی عدم امکان سازش و یا حکم طلاق دریافت کردند، باید به ترتیب، ظرف سه و شش ماه بعد از ابلاغ رای قطعی و رای فرجامی دیوان، به یکی از دفاتر ازدواج و طلاق در سطح کشور مراجعه کرده تا طلاق خود را به ثبت برسانند و توسط سردفتر صیغه طلاق برای آن‌ها جاری گردد.

ثبت این حکم دادگاه در صورت حاضر نشدن زن و مرد در دفترخانه، در صورت وجود شرایطی ممکن خواهد بود. اغلب موضوعاتی که در عالم گسترده حقوق مطرح می‌گردد، نیاز به رعایت تشریفاتی خاص و طی مراحل قانونی دارد که در متن قوانین کشور پیش‌بینی شده است.

رعایت دقیق این مراحل برای ممانعت از هرج و مرج و بی نظمی الزامی است که واقعه طلاق نیز از این قضیه مستثنا نبوده و ثبت طلاق هم بر تکالیف و حقوق دیگران تاثیرگذار خواهد بود و لازم است افراد برای ثبت طلاق خود تشریفاتی را طی کرده و مراجع مربوطه نیز آن را به دقت رعایت نمایند.

هنگامی که دادگاه‌ها به درخواست مرد و یا توافق زوجین اقدام به صدور گواهی عدم امکان سازش می‌نماید، زوجین باید حداکثر تا 3 ماه بعد از ابلاغ رای قطعی دادگاه، گواهی صادر شده را به دفترخانه ثبت واقعه طلاق ارائه دهند.

در صورتی که طلاق به درخواست زن باشد، پس از دریافت حکم قطعی طلاق، یا در صورت فرجام‌خواهی حداکثر ظرف 6 ماه از صدور رای فرجامی، باید برای ثبت واقعه طلاق در محضر اقدامات لازم را به عمل آورد.

در هرحال حال ممکن است موانع یا شرایطی پیش بیاید که یکی از زوجین قادر نباشد در زمان تعیین شده برای ثبت طلاق در دفترخانه حاضر شود.

با این مقدمه و با فرض این که یکی از زوجین قادر نباشد برای جاری شدن خطبه طلاق در دفترخانه حاضر شود و یا عمدا از حضور در محضر خودداری نماید، به این پرسش‌ها پاسخ خواهیم داد که آیا اصولا امکان حاضر نشدن زن و مرد در محضر برای ثبت واقعه طلاق وجود دارد؟ و چنانچه زن و مرد برای ثبت طلاقشان در محضر حاضر نشوند چه آثاری به بار خواهد آمد؟

عدم حضور زن در دفترخانه برای ثبت واقعه طلاق چه تبعاتی برای او به همراه دارد؟

ماده 35 قانون حمایت از خانواده  در این خصوص بیان می‌دارد:

هر گاه زوج در مهلت تعیین شده به دفتر رسمی ازدواج و طلاق مراجعه کرده و گواهی عدم امکان سازش را به سردفتر تسلیم نماید، چنانچه زوجه ظرف یک هفته در دفترخانه حاضر نگردد، سردفتر به زوجین اخطار می‌‌کند که برای اجرای صیغه طلاق و ثبت آن در دفترخانه حاضر گردند.

در صورت عدم حضور زوجه، صیغه طلاق جاری شده و بعد از ثبت به وسیله دفترخانه، مراتب به اطلاع زوجه خواهد رسید.

بنابراین در صورتی که گواهی عدم امکان سازش به درخواست مرد برای اجرای واقعه طلاق صادر شده باشد، مرد قادر خواهد بود ظرف مدت 3 ماه از رای قطعی دادگاه به دفترخانه مراجعه نموده و اقدام به ثبت طلاق کند.

حال چنانچه زن ظرف یک هفته در محل آن دفترخانه حاضر نشود ، دفتردار اخطاریه‌ای باعنوان حضور را، هم برای مرد و هم برای زن ارسال خواهد کرد.

در صورتی که باز هم زن در آن محضر حضور پیدا نکند، صیغه واقعه طلاق بدون حضور او توسط سردفتر جاری خواهد شد و محضر این واقعه را به اطلاع زن خواهد رساند. فاصله زمانی بین اجرای صیغه طلاق و ارسال اخطاریه، نباید کمتر از یک هفته باشد.

عدم حضور مرد در دفترخانه برای ثبت واقعه طلاق چه تبعاتی برای او به همراه دارد؟

در خصوص حاضر نشدن مرد در دفترخانه ثبت طلاق، شرایط زیر از سوی قانونگذار پیش‌بینی شده است:

در ماده 33 قانون حمایت از خانواده این مورد پیش بینی شده است. این ماده بیان داشته:

مدت اعتبار حکم طلاق شش ماه پس از تاریخ ابلاغ رای فرجامی یا انقضای مهلت فرجام ‌خواهی است. درصورتی که حکم طلاق از سوی زوجه به دفتر رسمی ازدواج و طلاق تسلیم گردد، چنان‌چه زوج ظرف یک هفته از تاریخ ابلاغ مراتب در محضر حاضر نشود، سردفتر به زوجین ابلاغ می‌ کند برای اجرای صیغه طلاق و ثبت آن در دفترخانه حاضر شوند.

در صورت عدم حضور زوج و عدم اعلام عذر از سوی وی یا امتناع او از اجرای صیغه، صیغه طلاق جاری و ثبت می‌شود و مراتب به زوج ابلاغ می‌گردد. در صورت اعلام عذر از سوی زوج، یک نوبت دیگر به ترتیب مذکور از طرفین دعوت به‌ عمل می‌آید.

به طور خلاصه باید گفت بعد از این که زوجه حکم طلاق را دریافت نمود، حداکثر 6 ماه بعد از صدور رای فرجامی فرصت خواهد داشت تا به دفترخانه مراجعه نماید و سند طلاق یا برگه طلاق‌نامه خود را دریافت کند.

در این حالت، دفترخانه برای مرد ابلاغیه‌ای صادر خواهد کرد و در صورتی که مرد ابلاغیه را دریافت کند و ظرف یک هفته در دفترخانه حاضر نگردد، دوباره برای هر دوی آن‌ها ابلاغیه ای صادر می کند تا برای ثبت طلاق به دفترخانه مراجعه کنند و در صورتی که مرد باز هم حضور پیدا نکرد، صیغه طلاق برای زوجین جاری شده و طلاق آن‌ها ثبت خواهد شد.

بنابراین می‌توان گفت عملا تفاوت گواهی عدم امکان سازش و حکم طلاق در این است که با درخواست زن، حکم طلاق، ولی با درخواست مرد و یا طلاق توافقی، گواهی عدم امکان سازش از سوی مراجع قضایی صادر خواهد شد.

چه ضمانت اجرایی برای عدم حضور زن و شوهر در دفترخانه برای ثبت طلاق توافقی، متصور است؟

چنان‌چه زوجین برای اجرای طلاق توافقی، از دادگاه گواهی عدم امکان سازش دریافت نموده باشند، باید ظرف مهلت 3 ماه پس از ابلاغ رای قطعی، برای ثبت واقعه طلاق خود در دفترخانه طلاق حاضر شوند.

در صورت عدم حضور زوجین در دفترخانه برای ثبت طلاق توافقی در مهلت مقرر، اعتبار این گواهی از بین خواهد رفت و طرفین باید مجددا این پروسه را از ابتدا شروع نمایند و تقاضای طلاق خود را به دادگاه تقدیم نمایند.

در ماده ۳۴ قانون حمایت از خانواده در این مورد آمده است:

مدت اعتبار گواهی عدم امکان سازش برای تقدیم به دفترخانه ازدواج و طلاق، سه ماه پس از تاریخ ابلاغ رای قطعی یا قطعیت رای است. در صورتی که گواهی مذکور ظرف این مهلت تسلیم نگردد یا فردی که آن را به دفترخانه تسلیم کرده است ظرف سه ماه از تاریخ تسلیم در دفترخانه حاضر نگردد یا مدارک لازم را ارائه ننماید، گواهی صادرشده از درجه اعتبار ساقط خواهد شد.

همچنین اگر در عقدنامه زوجین و یا در عقد دیگری، وکالت در طلاق برای زوجه شرط شده باشد، حضور مرد در دفترخانه طلاق برای ثبت طلاق الزامی نخواهد بود.

شایان ذکر است که حضور در دفترخانه برای ثبت طلاق نیازمند انجام آزمایش‌های پزشکی قانونی برای اجرای واقعه طلاق است.

الزام ثبت طلاق در شناسنامه و مراحل اجرای آن

ثبت طلاق در شناسنامه زوجین یک ضرورت قانونی محسوب می‌شود و برای عدم ثبت طلاق در شناسنامه در قوانین حمایت خانواده مجازات نیز تعیین شده است.

نحوه ثبت واقعه طلاق در شناسنامه زوجین به این شکل است که باید طرفین اسناد و مدارک لازم را تهیه کرده  و به دفتر ثبت طلاق مراجعه نمایند.

مقدمات و مراحل ثبت طلاق در شناسنامه نیز ناظر بر دریافت گواهی عدم امکان سازش یا حکم طلاق از دادگاه خانواده و ارائه آن به دفترخانه ثبت طلاق است.

معمولا طلاق به عنوان آخرین مرحله از مراحل عدم امکان سازش میان زوجین واقع خواهد شد و آثار حقوقی و اجتماعی مختص به خود را هم بر جامعه و هم بر طرفین آن به جای می‌گذارد.

هر چند تمام تلاش مسئولین قضایی بر آن است که طلاق در جامعه رخ ندهد و زن و شوهر با تامل و دقت بیشتری در مسائل زندگی مشترک خود تصمیم بگیرند، ولی باز هم تعدادی از زوجین به آخرین مرحله از زندگی مشترک خود رسیده‌اند و نهایتا تصمیم به طلاق می‌گیرند.

نحوه و مقدمات ثبت طلاق در شناسنامه

ثبت واقعه طلاق در شناسنامه زوجین، به لحاظ شرعی شرط صحت صیغه طلاق به حساب نمی‌آید. حتی اگر زوجین نسبت به طلاق شرعی مبادرت نمایند ولی در دفترخانه طلاق اقدام به ثبت آن به صورت رسمی نکرده باشند، باز هم طلاق آن‌ها به لحاظ شرعی کاملا معتبر و صحیح بوده و رابطه زوجیت میان آن دو پایان یافته تلقی خواهد شد.

با این وجود، همانگونه که گفته شد جهت حفظ نظم در جامعه و شناسایی احوال شخصیه افراد باعث شده است که قانونگذار ضرورت درج مهر طلاق در شناسنامه زوجین اعم از زن و شوهر را مقرر نماید.

یادآوری می‌گردد که خانم‌هایی که طلاق گرفته‌اند، حتی در صورتی که در دوران عقد از همسر خود جدا شده باشند، باز هم باید واقعه طلاق را در شناسنامه خود ثبت نمایند تا زمینه فریب یا تدلیس در ازدواج، با ملاحظه اطلاعات شناسنامه‌ای شخص طلاق گرفته کاهش پیدا کند.

مطابق با ماده 20 قانون حمایت خانواده، علاوه بر ثبت نکاح دائم در شناسنامه زوجین، ثبت فسخ نکاح و انفساخ آن، ثبت طلاق، رجوع از طلاق و بطلان نکاح نیز الزامی دانسته شده است.

قانونگذار برای عدم ثبت طلاق در شناسنامه نیز مجازات هایی مقرر کرده است که در ادامه به آن اشاره خواهد شد. با این وجود ذکر این نکته کاملا الزامی است که ثبت واقعه طلاق در شناسنامه مقدمات و مراحلی دارد که توجه به آن‌ها الزامی است.

در حال حاضر یکی از مهم ترین مقدمات ثبت طلاق در شناسنامه این است که مرجع قضایی اجازه طلاق را به زوجین داده باشد حتی اگر طلاق از طرف مرد تقاضا شده باشد، باز هم باید مرجع قضایی اجازه قانونی یا حکم لازم برای ثبت طلاق را صادر نموده باشد و زوجین با در اختیار داشتن این اجازه قانونی، برای ثبت طلاق در محضر حاضر گردند.

به این منظور، مقدمات ثبت طلاق در شناسنامه آن است که ابتدا در سامانه تصمیم طلاق، نوبت گرفته شده و مشاوره‌های طلاق انجام شده باشد، همچنین دادخواست طلاق از طرف زن یا مرد یا دادخواست طلاق توافقی از طریق مراجعه به دفاتر خدمات قضایی تنظیم و به دادگاه ارجاع شده باشد، دادگاه خانواده به دادخواست طلاق رسیدگی کرده باشد، تشریفات و مقدمات طلاق از جمله ارجاع به مشاوره و یا ارجاع به داوری در طلاق انجام شده باشد و در نهایت، دادگاه پس از ختم رسیدگی به دادخواست طلاق ، گواهی عدم سازش یا حکم طلاق صادر نموده باشد.

آخرین مرحله ثبت رسمی طلاق، ثبت واقعه طلاق در شناسنامه است نحوه ثبت طلاق در شناسنامه به این صورت است که هر یک از زوجینی که متقاضی ثبت طلاق در شناسنامه می باشند باید مدارکی را فراهم نموده و آن‌ها را به یکی از دفاتر ثبت طلاق ارائه نماید.

از جمله اصلی‌ترین مدارکی که برای ثبت طلاق در شناسنامه زوجین مورد نیاز است می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• اصل سند نکاحیه یا رونوشت آن
• حکم طلاق و یا گواهی عدم امکان سازش صادره از سوی دادگاه خانواده در بازه زمانی شش ماه و سه ماه
• کارت ملی و شناسنامه زوجین به همراه کپی آن‌ها
• ارائه گواهی عدم بارداری برای خانم ها  به جز خانم های یائسه و دوشیزگان
• معرفی دو نفر شاهد عادل برای جاری شدن صیغه طلاق
• پرداخت هزینه های قانونی مربوط به ثبت طلاق طبق تعرفه ثبت ازدواج و طلاق.

بعد از اینکه مدارک لازم به دفترخانه ثبت طلاق ارائه گردید ، زوجین در دفترخانه حاضر خواهند شد و اسناد طلاق را امضا می‌نمایند.

دفتردار ازدواج و طلاق در مورد حقوق قانونی که به زن تعلق خواهد گرفت، سوال کرده و مطمئن خواهد شد که ترتیبات قانونی مربوط به پرداخت حقوق زنان طبق حکم دادگاه انجام شده است یا خیر.

در نهایت امکان دارد که زمان مشخصی را تعیین کند تا زوجین برای تحویل گرفتن شناسنامه و سند طلاق به محضر مراجعه نمایند.

پروسه ثبت واقعه طلاق چقدر زمان می ‌برد؟

پروسه ثبت واقعه طلاق، بستگی به فرآیند و مدت زمات انجام مراحل انجام طلاق یا دریافت گواهی عدم امکان سازش دارد.

البته نمی توان در هیچ یک از پرونده های حقوقی و کیفری در مراجع دادگستری، زمان دقیق و مشخصی تعیین کرد اما به طور متوسط، با توجه نوبتی شدن تشریفات ثبت در دفترخانه‌ها باید از ابتدای تنظیم دادخواست تا ثبت واقعه در شناسنامه زوجین در طلاق توافقی مدت زمانی بالغ بر 5 ماه و در سایر طلاق‌های بدون توافق، زمان بسیار بیشتری را در نظرگرفت.

در این فرآیند حداقل 6 جلسه مشاوره اجباری در مراکز بهزیستی وجود دارد که معمولا چند روز تا چند هفته زمان می‌خواهد.

بعد از آن هم نوبت به روند رسیدگی در مرجع قضایی و دفاتر طلاق و غیره می‌رسد که متناسب با شهر  و حوزه تعیین شده، مدت زمان شروع این فرآیند تا پایان پروسه طلاق متفاوت است.

همانگونه که ذکر شد حتما به این نکته هم توجه کنید که پس از صدور و تایید حکم از طرف دادگاه و قطعی شدن آن، فقط 3 ماه فرصت برای اجرای حکم در دفترخانه و اجرای صیغه طلاق دارید. پس از گذشت این زمان، حکم طلاق توافقی صادر شده هیچ اعتباری ندارد.

هزینه های ثبت واقعه طلاق به چه میزان است؟

پس از صدور حکم طلاق یا گواهی عدم امکان سازش هزینه دیگر، پرداخت هزینه جاری نمودن صیغه طلاق در دفترخانه طلاق است که تعرفه فعلی دفاتر طلاق برای ثبت طلاق زیر یک میلیون تومان در نظر گرفته شده‌ است که پرداخت آن هم به توافق طرفین وابسته است.

البته هنوز هستند دفترخانه‌های منصفی که با تعرفه قبلی از زوجین هزینه را دریافت می‌نمایند.

همان‌گونه که قبلا ذکر شد، توجه داشته باشید که اخیرا ثبت طلاق در دفاتر رسمی طلاق، سهمیه بندی شده است و متاسفانه این امر خود موجب افزایش قیمت، توسط دفتر طلاق گردیده است.

پس هزینه‌ها نیز شامل همه هزینه‌های طلاق مثل هزینه دادرسی و ثبت در دفتر خدمات، هزینه دادرسی و مشاوره دادگاه تا اخذ رای قطعی گواهی عدم امکان سازش یا حکم طلاق خواهد بود، چه اینکه دادخواست طلاق توافقی باشد و چه اینکه تبدیل طلاق یک طرفه و غیرتوافقی.

توجه داشته باشید حق الوکاله اشاره شده شامل هزینه ثبت طلاق در محضر نیست. لذا با توجه به تجربیات سالهای وکالت ترجیح ما بر این است که وکیل دادگستری حداقل مرحله ثبت طلاق در محضر را – هر چند که منع قانونی ندارد – انجام ندهد.

زیرا خیلی از زوجین بعد از مدتی از تصمیم خود منصرف می‌گردند و این فرصت سه ماهه ثبت طلاق در محضر، مهلت مناسبی برای تحلیل و عاقبت اندیشی توسط زوجین است که آیا تصمیم صحیح را با شرایط زندگی خود گرفته‌اند یا خیر. البته باید عنوان کرد که یکی از مضرات طلاق توافقی سرعت و عجله در آن است.

اما در مجموع هزینه دادرسی از مرحله ثبت شکایت تا صدور رای و هزینه های مرحله اجرا و همچنین تعرفه های حق الوکاله وکیل در صورت اخذ وکیل، هزینه‌های کارشناسی و هزینه های ثبت شکواییه، هر ساله توسط سازمان برنامه و بودجه اعلام می گردد.

برای اطلاع از تعرفه خدمات قضایی در سال 1400 می توانید به قانون بودجه کشور مراجعه نمایید.

مزایای استفاده از خدمات وکیل دادگستری در انجام فرآیند ثبت طلاق

مکرر در این مقاله اشاره کردیم، مطالبه حقوق قانونی زوجه و طرح دادخواست طلاق از ناحیه او و نهایتاً ثبت این واقعه، یکی از مسائل بسیار کاربردی و مهم در عقد دائم محسوب می‌گردد، و از اهمیت بالایی برخوردار است.

فرآیند ثبت طلاق دارای قوانین و مقررات خاصی است که اشخاص عادی اطلاعات بسیار اندکی در مورد آن‌ها دارند. مشاوران و وکلای دادگستری افرادی هستند که در زمینه مسائل حقوقی، دارای بینش، تخصص و آگاهی کاملی بوده و می‌توانند در رسیدگی به پرونده‌های مربوط به حقوق خانواده، خصوصا موضوعات اشاره شده، گره‌گشای موکل خود باشند.

از مهم‌ترین مزایای استفاده از وکلای سامانه حقوقی وکیل 24 در فرآیند ثبت طلاق: صرفه جویی در وقت و هزینه، رسیدن به نتیجه دلخواه و مطلوب در کمترین زمان ممکن، رهایی از رفت و آمدهای متوالی، وقت گیر، چالش برانگیز و استرس زا به دادگاه، تامین و حفظ حق و حقوق زوجه در پروسه رسیدگی به درخواست ثبت طلاق خواهد بود.

همچنین وکلای دادگستری قادرند در مورد کم و کیف و نحوه اجرای مراحل ثبت طلاق، شما را راهنمایی کنند و می‌تواند بررسی نمایند که آیا ادله و مدارک کافی برای ثبت این واقعه، از سوی شما ارائه شده است یا خیر؟

علاوه بر آن وکلای مجرب و متخصص قادرند نتیجه احتمالی شکایت شما را نیز تا حدودی پیش‌بینی نمایند و در روند رسیدگی و تسریع آن، نقش موثر و مثبتی ایفا کنند..

نحوه اجرای فرآیند ثبت طلاق و پشتیبانی در دعاوی طلاق در سامانه وکیل 24

مطمئنا انجام تمام تشریفات اداری در زمینه‌های حقوقی یا کیفری، به فراخور خود مستلزم پرداخت هزینه‌های مختلفی خواهد بود. در پرونده‌های مختلف دیده شده که شاکی یا خواهان پرونده بعد از پرداخت تمام هزینه‌های مختلف و ثبت دادخواست یا شکواییه، متاسفانه به دلیل نقص در مدارک یا عدم توجه به محتویات پرونده برای ارائه استدلال‌های قوی چه در مقام دفاع و چه در مقام مطالبه حق، دعوا یا شکایتش با قرار رد مواجه و علاوه بر هدر رفت هزینه، زمان زیادی را نیز صرف فعالیتی بیهوده نموده‌است.