اگر متوفی زنده شد؛ چطور می شود فوت او را باطل كرد؟

مرگ یکی از ناگوارترین حوادث زندگی بشریت به شمار می‌رود که برای هر انسانی احتمال وقوع آن در هر لحظه وجود دارد. با فرا رسیدن مرگ، شخصیت حقیقی انسان‌ها از بین می‌رود اما این واقعه می‌تواند آثار مختلفی را به همراه داشته باشد.

زمانی می‌توان فوت افراد را قطعی تلقی کرد که هیچگونه علائم حیاتی در بدن وی وجود نداشته باشد که البته تایید این موضوع با تشخیص پزشک است.

در واقع پزشک مورد تایید سازمان پزشکی قانونی باید فوت شخص را تصدیق و علت آن را نیز بیان کند. علت فوت می‌تواند به صورت طبیعی باشد یا در اثر رخداد حوادث غیر طبیعی( مانند قتل، خودکشی، حوادث رانندگی و غیره) به وقوع بپیوندد.

همچنین علت برخی از مرگ‌ها نیز در وهله اول قابل تشخیص نمی‌باشد و نیاز به بررسی‌های طولانی مدت دارد.

گفتنی است که تصدیق فوت افراد از طریق سازمان پزشکی قانونی انجام می‌شود؛ مگر آن که شخص به صورت طبیعی فوت کرده باشد که در این شرایط تایید فوت اشخاص می‌تواند توسط پزشکان معمولی نیز انجام شود.

هنگامی که فرد فوت می‌کند، باید یکسری مراحل قانونی برای ثبت رسمی آن در مراجع قانونی انجام شود. همانطور که متولد شدن افراد نیازمند مراحل مشخصی است، فوت نیز به همان صورت فرآیند قانونی دارد که باید توسط خویشاوندان متوفی به درستی انجام شود.

شناسنامه جزو مدرک اصلی هویتی هر انسانی محسوب می‌شود و تمامی اطلاعات شخصی و همچنین رویدادهای مهم زندگی وی در آن ثبت می‌گردد. در واقع شناسنامه با مشخصات تولد شروع شده و در نهایت با مرگ فرد به پایان می‌رسد.

شناسنامه به گونه‌ای طراحی شده است که ابتدا با تولد و سپس با فوت خاتمه می‌یابد. در قانون ایران، احوال شخصیه می‌بایست به صورت رسمی به ثبت برسند که البته در شناسنامه نیز این موارد به صورت کامل قید می‌شود.

احوال شخصیه شامل ازدواج، طلاق و غیره است که با ذکر جزئیات دقیق در شناسنامه ثبت می‌شود. به طور مثال اگر فردی چند همسر و به تبع آن چندین فرزند داشته باشد، تمامی مشخصات آن‌ها در شناسنامه فرد قید می‌گردد. در ارتباط با فوت نیز به همین گونه است.

اما بعد از فوت متوفی، دیگر مدارک هویتی وی از درجه اعتیار ساقط می‌شود و گواهی فوت جایگزین آن می‌شود. در واقع گواهی فوت جزو مهم‌ترین سند هویتی متوفی بعد از مرگ محسوب شده که در حکم شناسنامه به شمار می‌رود.

در واقع زمانی که افراد در قید حیات هستند، شناسنامه به عنوان مدرک اصلی هویتی آن‌ها محسوب می‌شود اما با واقعه وفات، شناسنامه باطل شده و گواهی فوت به جای آن کارایی خواهد داشت.

در گواهی فوت تمامی اطلاعات مرتبط با واقعه وفات ثبت می‌شود و ورثه از طریق آن می‌توانند مراحل مرتبط با انحصار وراثت را انجام دهند.

البته صدور گواهی فوت در قانون جنبه الزام آور دارد و ورثه یا اقوام متوفی می‌بایست در مهلت قانونی نسبت به دریافت گواهی فوت اقدامات لازم را انجام دهند.

گواهی فوت کارایی و اهمیت بالایی دارد و اموری که مرتبط با متوفی باشد، صرفا از طریق این گواهی انجام می‌شود. صدور گواهی فوت مراحل مختلفی دارد که در نهایت منجر به باطل شدن شناسنامه می‌گردد.

ابطال شناسنامه متوفی از جهات مختلفی حائز اهمیت است که می‌بایست ورثه در اسرع وقت در این زمینه اقدامات قانونی را انجام دهند.

در واقع عدم ابطال شناسنامه متوفی در قانون جرم انگاری شده است و اداره ثبت احوال می‌تواند در این زمینه اعلام جرم کند. در صورتی که اقدامی در جهت باطل کردن شناسنامه متوفی صورت نگیرد، زمینه بروز سوء استفاده فراهم می‌شود.

در سالیان اخیر شاهد سوء استفاده‌های بسیاری در جهت بهره مندی از اسناد سجلی بوده‌ایم و افراد سودجو می‌توانند از این طریق به تمامی اهداف خود برسند؛ هرچند که قانونگذار برای سوء استفاده از شناسنامه نیز مجازات‌هایی را در نظر گرفته است.

حال تصور کنید که تمامی مراحل رسمی ثبت متوفی در اداره ثبت احوال انجام شده است و در این زمینه نیز گواهی فوت صادر گردیده است، اما به هر دلیلی متوفی زنده شده است یا علت فوت متوفی به دلیل وقوع اشتباه و خطا رخ داده است. در این شرایط بحث نحوه ابطال گواهی فوت او مطرح می‌شود.

البته وقوع چنین حوادثی بسیار نادر است و پزشکان با انجام بررسی و معاینات پزشکی، فوت متوفی را مورد تایید قرار می‌دهند.

در شرایطی نیز هنگامی که فردی از محل اقامت خود برای مدت نسبتا طولانی غایب است و زنده یا مرده بودن وی در حاله‌ای از ابهام قرار دارد، در صورت تقاضای خانواده وی، دادگاه اقدام به صدور حکم موت فرضی می‌کند.

در این صورت ورثه با در اختیار داشتن این گواهی، به اداره ثبت احوال مراجعه کرده و فوت غایب را به صورت قانونی به ثبت می‌رسانند. هر چند که در این زمینه اختلاف نظراتی نیز وجود دارد و نیازمند بررسی‌های بیشتر در مورد صدور احکام قطعی فوت غایبین می‌باشد.

ثبت رسمی واقعه وفات

تصور عموم جامعه از فوت افراد به برگزاری مراسم ختم و غیره مرتبط می‌شود و مراحل قانونی ثبت فوت چندان مورد توجه قرار می‌گیرد.

ثبت هر رویدادی مانند تولد، ازدواج، فوت که مرتبط با احوال شخصیه باشد، می‌بایست در اداره ثبت احوال انجام شود. در ماده 22 قانون ثبت احوال به ثبت واقعه وفات برای ایرانیان داخل و خارج از کشور اشاره شده است.

به موجب این ماده، وفات هرکس اعم از ایرانی یا خارجی و همچنین ولادت طفلی که مرده به دنیا آمده یا بلافاصله پس از ولادت بمیرد، باید به مامور یا نماینده ثبت احوال اعلام شود.

زمانی که فردی فوت می‌کند، باید زمان و تاریخ آن در اداره مزبور به ثبت برسد و به نوعی اعلام فوت به صورت رسمی صورت گیرد.

بنابراین قانونگذار ثبت واقعه وفات را برای تمامی افراد الزام آور کرده است. در واقع هر فردی که بنا به دلایل مختلف فوت کند، باید ثبت تاریخ این واقعه در اداره ثبت احوال انجام گیرد.

ماده 22 قانون مزبور در ادامه بیان می‌دارد:

وفات ایرانیان در خارج از کشور به ماموران کنسولی محل اقامت یا به نزدیک‌ترین ماموران کنسولی ایران یا به سازمان ثبت احوال کشور اعلام می‌شود. وفات ایرانیان و خارجیان ساکن کشور را ماموران و نمایندگان ثبت احوال، وفات ایرانیان در خارج از کشور را بر حسب محل اعلام، ماموران کنسولی ایران یا ماموران و یا نمایندگان ثبت احوال ثبت می‌کنند. وفات باید در سند ثبت وفات و همچنین در دفتر ثبت کل وقایع در صفحات مربوط به در گذشته و پدر و مادر او و شناسنامه متوفی ثبت و امضاء و مهر گردد.

در واقع ایرانیان داخل کشور، ثبت وفات را می‌بایست در اداره ثبت احوال انجام دهند. ایرانیان خارج از کشور حسب مورد در صورت وجود شرایط و امکان، ثبت رسمی واقعه وفات را در داخل ایران انجام دهند. در غیر این صورت ثبت این رخداد به ماموران کنسولی محل اقامت یا به سفارتخانه ایران در کشور محل اقامت خود اعلام می‌شود.

تصدیق واقعه وفات طبق ماده 24 قانون ثبت احوال

قبل از آن که مراحل ثبت فوت متوفی در اداره ثبت احوال انجام شود، ابتدا باید مرگ وی قانونا مورد تایید قرار گیرد. در واقع تا زمانی که پزشک، مرگ فرد را تشخیص ندهد یا نحوه فوت به گونه‌ای باشد که نیاز به بررسی چند روزه دارد، امکان ثبت واقعه وفات وجود ندارد.

بدون تصدیق پزشک عملا ثبت واقعه فوت امکان پذیر نیست. ثبت تاریخ فوت و مراحل آن بدون تصدیق پزشک، تخلف محسوب شده و رفتاری غیر قانونی محسوب می‌شود.

گفتنی است که در صورتی که امکان دسترسی به پزشک بنا به دلایلی وجود نداشته باشد، تایید فوت توسط دو نفر به عنوان شاهد که نظاره‌گر فوت متوفی بوده‌اند، انجام می‌شود.

مطابق ماده 24 قانون ثبت احوال، واقعه وفات باید طبق تصدیق پزشک و در صورت نبودن پزشک با حضور دو نفر گواه ثبت گردد.

در مورد طفلی که مرده به دنیا آمده یا بلافاصله پس از تولد بمیرد در صورت وجود پزشک در محل، تصدیق پزشک ضروری است و در صورت نبودن پزشک گواهی دو نفر کافی است.

پزشکی که وقوع وفات به او اطلاع داده می‌شود در هر مورد مکلف به معاینه جسد و صدور تصدیق یا اظهار نظر می‌باشد و در صورت امکان تشخیص علت وفات باید تصدیق شود و به هرحال یک نسخه از تصدیق یا اظهار نظر خود را باید به ثبت احوال محل در مهلت مقرر ارسال نمایند.

فرآیند ثبت فوت و صدور گواهی آن نیازمند انجام مراحل قانونی است و تقریبا فرآیند نسبتا طولانی دارد. افرادی که تقاضای صدور چنین گواهی را دارند، باید تمامی مراحلی که در قانون ذکر شده است را به طور کامل طی کنند در غیر این صورت صدور این گواهی امکان پذیر نمی‌باشد.

گواهی فوت و شرایط صدور آن

یکی از موضوعات مهم در ارتباط با فوت متوفی، صدور گواهی فوت و شرایط آن است. پزشکی قانونی مرجع تخصصی در کشورمان است که علت مرگ و همچنین تایید مرگ افراد را انجام می‌دهد. بنابراین تا زمانی که فوت فرد توسط این سازمان تایید نشود، نمی‌توان مراحل قانونی برای ثبت رسمی فوت و مراحل آن را انجام داد.

گواهی فوت، سند و مدرکی مهم بعد از فوت اشخاص به شمار می‌رود که نشان دهنده فوت شخص است و تحت شرایطی خاص صادر می‌گردد. با صدور گواهی فوت، شناسنامه افراد باطل می‌شود و دیگر به لحاظ قانونی اعتبار نخواهند داشت.

در واقع بعد از مرگ تنها سندی که در این زمینه اعتبار قانونی دارد، گواهی فوت است. تا زمانی که انسان زنده است، شناسنامه مهم‌ترین سند هویتی به شمار می‌رود اما با فرا رسیدن مرگ، علاوه بر باطل شدن آن هیچ گونه اعتباری ندارد.

در هر صورت این گواهی بعد از فوت از جهات مختلف بسیار حائز اهمیت است که وراث و نزدیکان متوفی می‌بایست در اسرع وقت نسبت به اخذ آن اقدامات لازم را انجام دهند.

بعد از مرگ شخص تمامی مدارک هویتی او باطل می‌شود و تنها سندی که معتبر است، گواهی فوت است. اخذ این گواهی نیازمند انجام مراحل قانونی است که معمولا فرآیند نسبتا طولانی دارد.

دریافت گواهی فوت الزامی است و هرگونه سوء استفاده از این سند، ضمانت اجرای کیفری برای آن درنظر گرفته شده است.

با توجه به این که تمامی اسناد و مدارک هویتی متوفی بعد از مرگ باطل شده و از لحاظ قانونی اعتبار ندارد، دریافت این گواهی برای طی سایر مراحل قانونی دیگر، الزامی می‌باشد و وارثان متوفی، اجبارا در بازه‌ی زمانی مشخصی پس از فوت، باید به دنبال اخذ آن بروند.

در واقع بعد از فوت انجام کارهایی که مرتبط با متوفی است، تنها از طریق گواهی فوت صورت می‌گیرد و با توجه به این که شناسنامه متوفی دیگر اعتباری ندارد، انجام مراحل قانونی برای دریافت این گواهی باید در سریع‌ترین زمان ممکن صورت گیرد.

گفتنی است که انجام کارهای انحصار وراثت از طریق گواهی فوت صورت می‌گیرد و در هر حالتی پس از مرگ، اموراتی که در ارتباط با متوفی است به وسیله گواهی مزبور انجام می‌گیرد.

برای صدور گواهی فوت، تایید مرگ شخص باید توسط سازمان پزشکی قانونی انجام شود. در واقع پزشک مورد اعتماد این سازمان باید نبود علائم حیاتی یا همان فوت شخص را تایید کند. در این صورت بعد از تایید مرگ متوفی، اقدامات لازم جهت دریافت گواهی مزبور انجام می‌گیرد.

در واقع پزشک ابتدا معاینات لازم را انجام می‌دهد و اگر بعد از بررسی‌های انجام شده وی تایید کند که هیچگونه علائم حیاتی در بدن فرد وجود ندارد، در آن صورت باید مراحل قانونی ثبت فوت انجام شود.

در مواقعی که فرد در حالت مرگ مغزی است، از لحاظ علمی مرگ وی تایید نشده است و امکان صدور گواهی فوت برای این گونه اشخاص وجود ندارد. زمانی گواهی مزبور صادر می‌شود که از طریق مراجع قانونی مرگ فرد تایید شود که تایید این موضوع به عدم وجود علائم حیاتی ارتباط دارد.

در هر صورت بعد از تایید مرگ، ابتدا می‌بایست مراحل مربوط به ثبت تاریخ فوت در اداره ثبت احوال انجام شود و در نهایت گواهی فوت برای درخواست کنندگان صادر می‌شود.

گفتنی است که در هنگام صدور گواهی فوت، تمامی مدارک هویتی متوفی از جمله شناسنامه وی باطل می‌شود و تنها مدرک رسمی که می‌توان به فوت وی استناد کرد، گواهی مزبور است.

در واقع شناسنامه و سایر اسناد و مدارک هویتی از درجه اعتبار ساقط می‌شوند و برای انجام کارهای انحصار وراثت و غیره صرفا این گواهی به لحاظ قانونی معتبر خواهد بود.

درباره ابطال فوت متوفی

بعد از سپری کردن مراحل قانونی ثبت واقعه وفات در اداره ثبت احوال و صدور گواهی مربوطه، ممکن است به دلایلی متوفی زنده شود یا در اثر بروز خطا و اشتباه در انجام معاینات پزشکی، مرگ متوفی مورد تایید بوده است اما بعدا مشخص شود که وی همچنان زنده است.

بنابراین ممکن است این سوال مطرح شود که چگونه می‌توان فوت متوفی را باطل نمود؟ در واقع برای ابطال واقعه وفات متوفی چه مراحل و فرآیندی را باید طی نمود؟ آیا امکان باطل کردن گواهی فوت وجود دارد یا خیر؟

از جنبه حقوقی، ابطال فوت متوفی تحت عنوان ابطال گواهی فوت شناخته می‌شود. در واقع برای این که بتوان واقعه فوت متوفی را باطل کرد، می‌بایست گواهی فوت از درجه قانونی باطل شود.

به بیان دیگر، گواهی فوت که از طریق اداره ثبت صادر گردیده است، باید باطل شود که همانند صدور آن نیازمند انجام مراحل قانونی مشخصی نیز می‌باشد.

به طور کلی، باطل شدن گواهی فوت برای افراد که زنده نیستند، امکان‌پذیر نیست. در واقع این موضوع زمانی نمود پیدا می‌کند که فردی ابتدا مرگ وی تایید شده باشد اما بنا به دلایل مختلف زنده شود. در این صورت می‌بایست انجام وقایع مرتبط با ثبت فوت وی از ابتدا تا انتها باطل گردد.

بنابراین به لحاظ قانونی، امکان انجام این امر برای فرد مرده وجود ندارد مگر آن که فرد بعد از مدتی زنده یافت شود. در این صورت، خود فرد شخصا می‌تواند اقدامات لازم را جهت باطل نمودن گواهی فوت انجام دهد یا ورثه وی در این زمینه ابطال گواهی فوت را درخواست نماید.

در هر حال چنانچه بعد از صدور گواهی فوت، وراث متوفی به هر طریقی از زنده بودن وی مطلع گردند، باید در اسرع وقت نسبت به ابطال گواهی فوت اقدام کنند.

در واقع تمامی مراحلی که مربوط به فوت متوفی در اداره ثبت احوال انجام شده است، باید باطل شود. همچنین با انجام این مراحل، گواهی فوت باطل شده و دیگر اعتبار قانونی ندارد و شناسنامه متوفی از حالت باطل بودن خارج گردیده و مجددا معتبر خواهد بود.

همانطور که با ثبت واقعه فوت، شناسنامه فرد باطل شده و گواهی فوت به جای آن صادر می‌شود، در صورت زنده شدن وی نیز تمامی این مراحل مجددا از سر گرفته می‌شود اما این بار گواهی فوت باطل می‌گردد و شناسنامه کما فی سابق اعتبار قانونی خواهد داشت.

انجام فرآیند مزبور حتی‌الامکان بهتر است توسط متوفی انجام شود. در این صورت وی به اداره ثبت احوال مراجعه کرده و تقاضای خود مبنی بر باطل کردن تمامی مراحل ثبت فوت و به تبع آن گواهی فوت را اعلام می‌کند.

در صورتی که اداره ثبت احوال تحت هر شرایطی از انجام این امر خودداری نمود، می‌توان علیه این مجموعه طرح دعوا کرد و در نهایت دادگاه ثبت احوال را مکلف به ابطال واقعه وفات می‌کند.

در سازمان ثبت احوال تمامی مشخصات فوت متوفی از قبیل تاریخ و زمان فوت ثبت می‌شود و در صورت زنده شدن وی مجددا اطلاعات و مشخصات ثبت گردیده باطل خواهد شد.

البته که انجام مراحل مربوط به ابطال واقعه ثبت وفات کمی زمانبر است و یقینا ظرف چند روز انجام نمی‌شود.

در واقع با ارائه چنین درخواستی از طرف متوفی یا ذی نفعان وی، ماموران اداره ثبت ابتدا بررسی های لازم را در این زمینه انجام می‌دهند و بعد از احراز زنده شدن مجدد متوفی به تقاضای آن‌ها در اسرع وقت رسیدگی خواهند کرد.

شرایط ابطال فوت متوفی

همانطور که گفته شد، بعد از زنده شدن مجدد متوفی، می‌بایست مراحل مرتبط با باطل کردن فوت وی انجام شود. با توجه به این که فرد زنده شده است، عملا ابطال فرآیند مراحل قانونی ثبت واقعه وفات می‌بایست در دستور کار اداره ثبت احوال قرار گیرد.

البته اداره ثبت احوال راسا نمی‌تواند در این زمینه اقداماتی را انجام دهد و صرفا درخواست ذی نفعان متوفی یا خود شخص امکان باطل کردن فرآیند ثبت فوت وجود دارد.

در هر صورت، باطل نمودن فوت متوفی در شرایط ذیل امکان پذیر است:

1. در صورتی که فوت فردی اشتباها از سوی مراجع قانونی اعلام شده باشد یا فردی فوت متوفی را اعلام نموده اما بعد از گذشت مدت زمانی مشخص شود که وی زنده است. در این صورت متوفی باید به اداره ثبت مراجعه کند و درخواست باطل کردن ثبت واقعه وفات و گواهی فوت را ارائه نماید.
2. زمانی که فردی برای مدت طولانی غایب باشد و هیچ کسی حتی خانواده و اقوام اطلاعی از او نداشته باشند، در این صورت ورثه غایب صدور گواهی موت فرضی را از دادگاه درخواست می‌کنند. در این شرایط بعد از صدور حکم موت فرضی ممکن است که شخص غایب زنده یافت شود که می‌بایست اقدامات لازم در جهت باطل کردن فرآیند ثبت وفات را انجام دهد.

ابطال گواهی فوت شخص غایب

به طور معمول شخصی که برای مدت زمان کوتاهی از محل اقامت و زندگی خود غایب است و در مورد وضعیت حیات وی نیز اطلاعات موثقی در دسترس می‌باشد را به لحاظ حقوقی نمی‌توان غایب تلقی کرد.

صدور گواهی موت فرضی صرفا برای افرادی مطرح است که سالیان زیاد غایب هستند و زنده یا مرده بودن آن‌ها مشخص نمی‌باشد. در علم حقوقی به چنین افرادی غایب مفقودالاثر گفته می‌شود.

مطابق ماده 1011 قانون مدنی، غایب مفقودالاثر شخصی است که از غیبت او مدت طولانی گذشته و از وی هیچ خبری نباشد. به عبارت دیگر شخصی که چندین سال از اقامتگاه و محل سکونت خود دور شده باشد و هیچ گونه خبری از وی در دسترس نباشد، غایب مفقودالاثر گفته می‌شود.

گواهی موت فرضی در حالت کلی برای افرادی که مدت طولانی غایب باشند و هیچ خبری از آن‌ها در دسترس نبوده و وضعیت زنده یا مرده بودنشان مشخص نباشد، صادر می‌شود.

در صورت وجود شرایط قانونی برای صدور گواهی فوت فرضی، ذینفعان غایب با تصور این که شخص مورد نظر فوت کرده است و مرگ وی را قطعی تلقی می‌کنند، مراحل مربوطه به ثبت فوت را در اداره ثبت احوال انجام می‌دهند.

در این شرایط این احتمال وجود دارد که شخص غایب زنده بوده باشد که در صورت مطلع شدن ورثه از این موضوع می‌بایست اقدامات لازم جهت باطل شدن گواهی فوت انجام شود.

در مورد غایبین مفقودالاثر هیچگونه تضمین و نظریه قطعی مبنی بر زنده یا مرده بودنشان وجود ندارد و انجام تمامی فرآیندها از قبیل صدور گواهی موت فرضی و همچنین ثبت رسمی فوت در اداره ثبت احوال صرفا با احتمال انجا می‌شود.

در واقع ورثه و ذی نفعان در مورد فوت غایب به قطعیت کافی نرسیده‌اند اما فرض و احتمال بر این گذاشته می‌شود که شخص غایب فوت کرده است و اقدامات قانونی لازم را در این زمینه انجام می‌دهند.

گفتنی است که با زنده یافت شدن غایب مجددا فرآیندی که برای به ثبت رسیدن فوت او انجام شده است، باطل می‌شود.

در هر صورت چنانچه خانواده غایب متقاضی صدور گواهی فوت فرضی باشند، ابتدا در روزنامه‌های کثیرالانتشار در بازه زمانی یک ماه برای حداقل سه مرتبه اطلاعیه هایی منتشر می‌شود تا در نهایت معلوم شود که کسی از وی اطلاعی دارد یا خیر.

در این صورت اگر بعد از گذشت مدت زمان قانونی از شخص غایب خبری منتشر نگردید، دادگاه حکم موت فرضی را صادر می‌کند.

بنابراین ورثه غایب از طریق گواهی مزبور می‌توانند به اداره ثبت مراجعه کنند و فوت وی را به صورت رسمی به ثبت برسانند. بعد از آن مامور اداره ثبت احوال اقدام به باطل کردن شناسنامه شخص غایب نموده و به جای آن گواهی فوت صادر می‌نماید.

گفتنی است که با بازگشت غایب نیز مراحل مربوط به ابطال واقعه وفات و گواهی فوت نیز از سر گرفته می‌شود و مراحلی که ورثه برای فوت غایب انجام داده اند، دیگر اعتباری نخواهد داشت.

مدارک مورد نیاز برای ابطال فوت متوفی

ابطال فوت متوفی همانند ثبت رسمی در اداره ثبت احوال نیازمند فرآیند و مراحل قانونی است که معمولا توسط خانواده وی انجام می‌شود.

زمانی که ورثه برای باطل کردن گواهی فوت اقدام می‌کنند، باید مدارکی را در این زمینه به مامور قانون ارائه دهند. در هر صورت مدارک مورد نیاز برای ابطال فوت متوفی به شرح زیر است:

1. ارائه اصل و کپی گواهی فوت
2. ارائه اصل و کپی مدارک هویتی مانند شناسنامه و کارت ملی متقاضی
3. در صورت فقدان مدارک فوق باید به اسناد و مدارکی از قبیل شماره پرونده تشکیل شده در اداره ثبت احوال، گواهی شاهدان و مطلعان از واقعه وفات و غیره استناد کرد.

لازم به ذکر است که فرآیند ابطال فوت متوفی نیازمند پرداخت هزینه‌های مقرر شده است که بعد از ارائه مدارک لازم و پرداخت هزینه، درخواست متقاضیان مورد بررسی قرار می‌گیرد که به طور معمول پروسه چند هفته‌ای دارد.

در گواهی فوت چه اطلاعاتی درج می‌شود؟

گواهی فوت زمانی صادر می‌شود که مرگ فردی قطعی تلقی شده باشد و تمامی امورات مرتبط با آن از طریق گواهی مزبوز انجام می‌شود.

در گواهی فوت مواردی درج می‌شود که بیانگر اطلاعاتی نظیر تاریخ فوت، مشخصات والدین متوفی و غیره است. در هر صورت مطابق ماده 23 قانون ثبت احوال، در سند ثبت وفات باید اطلاعات زیر قید گردد:

1. محل، روز، ماه و سال وفات و تاریخ ثبت.
2. نام و نام خانوادگی و جنس و تاریخ تولد و شغل و شماره شناسنامه و شناسنامه درگذشته یا پروانه اقامت و تاریخ و محل صدور شناسنامه یا پروانه اقامت.
3. علت وفات در صورتی که مشخص باشد.
4. نام و نام خانوادگی و شماره شناسنامه و محل صدور شناسنامه پدر و مادر درگذشته.
5. نام و نام خانوادگی و شماره شناسنامه و محل صدور شناسنامه و محل اقامت و سمت اعلام‌ کننده.
6. نام و نام خانوادگی و شماره شناسنامه و محل صدور شناسنامه و محل اقامت و شغل گواهان.
7. نام و نام خانوادگی و امضاء نماینده یا مامور ثبت احوال و اثر مهر.
8. شماره و سری برگ مخصوص ثبت وفات.
9. محل توضیحات.

در گواهی فوت تاریخ فوت شخص با ذکر جزئیات کامل درج می‌شود. در واقع محلی که متوفی فوت کرده است نیز می‌بایست به صورت کامل ذکر شود.

اشخاصی که وفات متوفی در اعلام می‌کنند، باید اطلاعات آن‌ها در سند ثبت وفات درج شود. همچنین اطلاعات کامل والدین متوفی نیز در این سند با ذکر جزئیات دقیق قید می‌گردد.

مواردی که در گواهی فوت نوشته می‌شود، در برگیرنده تمامی اطلاعاتی است که به مرگ متوفی اشاره دارد و از طریق آن می‌توان اطلاعات لازم را در این زمینه کسب نمود.

در مواردی که مشخصات متوفی معلوم نشود یا به بعضی از اطلاعاتی که باید در سند قید شود، امکان دسترسی نباشد، در گواهی وفات به جای مشخصات عبارت (نامعلوم) نوشته می‌شود. تکمیل مشخصات نامعلوم با هیات حل اختلاف خواهد بود.

در محل توضیحات نیز اطلاعات ضروری و لازم مانند علت مرگ متوفی و غیره ذکر می‌شود که در مواقعی ممکن است این اطلاعات مورد نیاز قرار گیرد.

لازم به ذکر است که با زنده شدن متوفی، گواهی فوت باطل شده و اعتباری نخواهد داشت. بنابراین اطلاعات درج شده در گواهی نیز از درجه اعتبار ساقط می گردد.

ابطال فوت متوفی و احیای مدارک هویتی

با اعلام قطعی مرگ افراد، تمامی مدارکی هویتی آن‌ها باطل می‌شود و از لحاظ قانونی معتبر نخواهد بود. در این زمینه گواهی فوت صادر شده که به جای کلیه مدارک هویتی متوفی کارایی خواهد داشت.

حال با زنده شدن متوفی شرایط کاملا متفاوت می‌شود و کلیه اقدامات انجام شده برای ثبت فوت می‌بایست باطل گردد. در این شرایط علاوه بر ابطال مراحل قانونی فوت متوفی باید مدارک شناسایی باطل شده وی نیز مجددا احیا شود.

مهم‌ترین مدرک هویتی متوفی که بعد از زنده شدن او می‌بایست احیا شود و از حالت باطل بودن خارج شود، شناسنامه است. در این صورت خود متوفی یا ورثه او می‌توانند به اداره ثبت احوال مراجعه کنند و احیاء شناسنامه را درخواست نمایند.

در صورت بروز مشکل در احیای مدارک هویتی پس از باطل کردن گواهی فوت می­توانید این امور را از مراجع قضایی و دادگاه‌های عمومی پیگیری نمایید.

گاها مشاهده شده است که اداره ثبت احوال به درخواست‌هایی مبنی بر احیاء مدارک هویتی متوفی توجه خاصی نمی‌کند و در این زمینه اقدامات قانونی لازم را انجام نمی‌دهد که می‌توان از طریق مراجع قضایی اقدام به طرح شکایت نمود.

چرا مدارک هویتی متوفی بعد از فوت باطل می‌شوند؟

بعد از فوت متوفی، کلیه مدارک وی باطل می‌شود و ارزش قانونی نخواهند داشت. در واقع تنها سندی که در این زمینه دارای ارزش قانونی است، گواهی فوت است.

ممکن این سوال در ذهن شما باشد که چرا بعد از فوت تمامی مدارک هویتی متوفی باطل می‌شوند؟ چه دلایلی برای ابطال مدارک هویتی متوفی وجود دارد؟

اصولا تا زمانی که فرد زنده است، مدارک هویتی وی دارای ارزش است و معتبر خواهد بود. بعد از مرگ با توجه به این که مدارک و اسناد هویتی افراد کارایی ندارند، به تبع آن باطل می‌شود.

علاوه بر عدم کارایی مدارک هویتی بعد از مرگ، سوء استفاده افراد مختلف از دیگر دلایلی است که منجر به باطل شدن این اسناد می‌گردد.

در واقع خانواده و اقوام متوفی باید در اسرع وقت نسبت به باطل کردن مدارک و اسناد هویتی متوفی اقدام کنند؛ زیرا در صورت مفقود شدن آن‌ها امکان سوء استفاده از مدارک وجود دارد و یقینا مشکلاتی را در این زمینه به بار خواهد آورد.

در قانون ثبت احوال، مهلت 10 روزه از تاریخ فوت متوفی برای اعلام رسمی و ثبت واقعه وفات در نظر گرفته شده است. بنابراین بهتر است در این مدت قانونی اقدامات لازم جهت ابطال مدارک هویتی متوفی صورت گیرد.

هنگامی که ورثه به اداره ثبت برای ثبت رسمی فوت اقدام می‌کنند، شناسنامه متوفی باطل شده و گواهی فوت به درخواست کنندگان ارائه می‌شود.

در هر صورت عدم ابطال مدارک هویتی متوفی می‌تواند عواقب جبران ناپذیری برای ذی نفعان وی به همراه داشته باشد. البته همانطور که گفته شد، تعلل و کوتاهی ورثه در ابطال شناسنامه متوفی در قانون رفتاری مجرمانه قلمداد شده و مجازات‌هایی نیز در این زمینه در نظر گرفته شده است.

سوء استفاده افراد از شناسنامه متوفی نیز جرم تلقی شده و برای مرتکبین آن مجازات تعیین شده است. به موجب قانون تخلفات، جرایم و مجازات‌های مربوط به اسناد سجلی و شناسنامه‌ای، فردی که مرتکب چنین جرمی شود، به حبس از 91 روز تا یک سال و یا پرداخت جریمه نقدی و یا به هر دو محکوم خواهد شد.

همچنین ممکن است فردی شناسنامه متوفی را خرید و فروش نماید که برای این امر نیز مجازات معینی تعیین شده است. مطابق ماده 15 قانون مزبور، خرید و فروش شناسنامه و اسناد سجلی جرم محسوب و هر یک از مرتکبین به پرداخت جزای نقدی از ۵۰۰/۰۰۰ ریال تا ۳/۰۰۰/۰۰۰ ریال محکوم می‌شوند.

در صورت تکرار به اشد مجازات مذکور محکوم، و در صورت تبدیل به حرفه علاوه بر محکومیت به حداکثر جزای نقدی فوق، به حبس از سه سال تا ده سال محکوم خواهد شد.

از دیگر موارد سوء استفاده از شناسنامه متوفی می‌توان به استفاده افراد برای فرار و خروج از کشور اشاره کرد.

برخی افراد با جعل هویتی خود و استفاده از شناسنامه متوفی اقدام به فرار از کشور می‌کنند که این امر نیز در قانون جرم به حساب می‌آید. مجازات این عمل، حبس تعزیری از 1 تا 3 سال و همچنین جزای نقدی است.

همچنین ممکن است ورثه به دلیل بهره‌مندی از دریافت یارانه، اقدامات لازم جهت ابطال شناسنامه متوفی را انجام ندهند که در این صورت مطابق قانون مجازات خواهند شد.

بنابراین امکان سوء استفاده از شناسنامه متوفی تخت هر شرایطی وجود دارد و اقوام متوفی می‌بایست در اسرع وقت اقدام به ابطال شناسنامه وی نمایند.

در صورتی که در مهلت قانونی اقدام به باطل کردن شناسنامه متوفی ننمایند، مجازات‌هایی برای آن‌ها تعیین شده است و همچنین در صورت بروز سوء استفاده‌هایی در این زمینه می‌تواند مشکلات فراوانی را برای ورثه به وجود آورد.

چه اشخاصی می‌توانند نسبت به باطل کردن شناسنامه متوفی اقدام کنند؟

در اعلام تاریخ فوت و دریافت گواهی مربوطه، گروهی از اشخاص صلاحیت قانونی دارند که در ارتباط با باطل نمودن مدارک هویتی متوفی از جمله شناسنامه نیز همان اشخاص واجد صلاحیت هستند.

بنابراین اشخاص زیر می‌توانند نسبت به باطل نمودن شناسنامه اقدام کنند:

1. نزدیک‌ترین خویشاوند متوفی که در موقع وفات حاضر بوده است.
2. متصدی یا صاحب مکانی که وفات در آن رخ داده است یا نماینده او.
3. هر شخصی که در موقع وفات حاضر بوده است.
4. ماموران انتظامی یا کدخدا.

اشخاص فوق به لحاظ قانونی صلاحیت اعلام تاریخ فوت ،دریافت گواهی فوت و همچنین باطل کردن مدارک هویتی متوفی را دارند.

در اغلب مواقع اعلام تاریخ فوت و اخذ گواهی و ابطال شناسنامه توسط فرزندان و خویشاوندان نزدیک متوفی انجام می‌شود و در صورتی که به هر دلیلی انجام مراحل قانونی واقعه وفات توسط نزدیکان متوفی انجام نشود، اشخاص ماده فوق واجد صلاحیت خواهند بود.

گاهی اوقات ممکن است که متوفی هیچ اقوام و یا فامیلی نداشته باشد یا تحت هر شرایطی امکان ابطال شناسنامه متوفی توسط اقوان وی وجود نداشته باشد، در این صورت اشخاصی از قبیل متصدیان قبرستان در این زمینه می‌توانند اقدامات لازم را در این زمینه انجام دهند.

در صورتی که اشخاص واجد صلاحیت قصد باطل نمودن شناسنامه متوفی را داشته باشند، اما به دلایلی به آن دسترسی نداشته باشند، می‌بایست سایر مدارک هویتی متوفی را برای بررسی احراز هویت وی به اداره ثبت احوال ارائه شود تا در نهایت شناسنامه و سایر مدارک هویتی وی باطل گردیده و گواهی فوت صادر شود.

مشاوره حقوقی درمورد روند و مراحل ابطال فوت متوفی

با زنده شدن متوفی، تمامی مراحلی که برای ثبت واقعه فوت وی انجام شده بود، باطل می‌شود. در واقع از زمانی که ثبت تاریخ فوت در اداره ثبت احوال صورت گرفته تا مراحل صدور گواهی فوت از درجه اعتبار ساقط گردیده و به طور کلی تمامی این مراحل ابطال می‌گردد.

در این صورت، ورثه متوفی می‌بایست در اولین فرصت به اداره ثبت احوال مراجعه کرده و با ارائه مدارک مورد نیاز، درخواست باطل نمودن ثبت اطلاعات مربوط به فوت متوفی را اعلام کنند.

البته متوفی نیز شخصا می‌تواند مراحل مربوط به ابطال ثبت فوت را انجام دهد. در نهایت گواهی فوت صادره باطل شده و شناسنامه متوفی که قبلا باطل شده بود، مجدد احیا می‌شود.

در واقع در این شرایط گواهی فوت معتبر نخواهد بود و مانند گذشته مدارک هویتی متوفی مانند شناسنامه اعتبار خواهند داشت.

در مورد ابطال فوت متوفی و انجام مراحل مربوطه توضیحاتی ارائه شد اما اگر در این زمینه نیاز به مشاوره حقوقی دارید، می‌توانید به سامانه وکیل 24 مراجعه کنید و از خدمات و امکانات حقوقی آن بهره مند شوید.

برخی افراد ممکن است که در ارتباط با انجام مراحل ابطال گواهی فوت با مشکل حقوقی مواجه شوند و در نهایت اقدام به اخذ وکیل نمایند.

اخذ وکیل در این زمینه می‌تواند کمک فراوانی به طرفین نماید و در روند رسیدگی به پرونده تاثیر به سزایی خواهد داشت. اما به دلایل مختلف ممکن است دسترسی به وکیل برای پرونده مزبور وجود نداشته باشد.

در این صورت اگر در ارتباط با ابطال گواهی فوت و باطل نمودن مراحل ثبت واقعه وفات به مشکل حقوقی برخورد کردید، دریافت مشاوره‌های حقوقی وکیل 24 که به صورت آنلاین و تلفنی ارائه می شود، می‌تواند بهترین گزینه برای شما باشد.

چرا وکیل 24 را انتخاب کنیم؟

سایت وکیل 24 با بهره مندی از وکلا و مشاوران و کارشناسان مجرب و متخصص حقوقی و ارائه خدماتی نظیر مشاوره‌های تخصصی حقوقی، می‌تواند شما را در اتباط با مسائل ابطال گواهی فوت راهنمایی نماید.

مشاوره حقوقی در مورد باطل کردن مراحل ثبت فوت در اداره ثبت احوال به صورت کاملا تخصصی انجام می‌شود و یقینا می توانید از اطلاعات حقوقی در این زمینه بهره مند شوید.

باتوجه به این که وکیل 24 سابقه چندین ساله در زمینه ارائه خدمات حقوقی دارد و بهترین و مجرب‌ترین حقوقدانان کشور در این مجموعه فعالیت می‌کنند، می‌تواند مناسب‌ترین گزینه برای انتخاب افراد مختلف برای بهره‌مندی از امکانات و خدمات حقوقی باشد.

در هر صورت برای کسب مشاوره حقوقی در مورد گواهی فوت و شرایط ابطال آن می‌توانید با کارشناسان ما در ارتباط باشید.