راهکار قانونی صدور گواهی فوت

زمانی که فردی می‌میرد، برای ثبت رسمی فوت آن می‌بایست یکسری مراحل قانونی طی شود. همانطور که فردی متولد می‌شود و مطلبق قانون باید والدین او برای اخذ شناسنامه مراحلی را انجام دهند، در خصوص فوت نیز مواردی مانند تاریخ و زمان مرگ و غیره درج می‌گردد.

در سازمان ثبت احوال احوال شخصیه هر فردی می‌بایست ثبت گردد. احوال شخصیه شامل مواردی مانند ازدواج، طلاق و غیره است. اگر به شناسنامه خود دقت کرده باشید، در صفحات ابتدایی آن مشخصات از قبیل نام و نام خانوادگی، تاریخ تواد و محل زادگاه و غیره اشاره دارد.

در صفحات بعدی به ازدواج و نام همسر و فرزندان اشاره شده است. در نهایت قسمت‌های پایانی شناسنامه، مرتبط با فوت است. در واقع شناسنامه هر فردی بیانگر اطلاعات کلی از زندگی وی از زمانی که متولد می‌شود و تا زمانی که می‌میرد.

در واقع شناسنامه سندی است برای اثبات آنچه در زندگی هر فردی رخ داده است. فوت، آخرین رویداد زندگی هر شخصی است که در هر صورت باید در شناسنامه ذکر گردد.

نحوه تنظیم شناسنامه به گونه‌ای است که با تولد آغاز شده و در نهایت با فوت خاتمه می‌یابد. با فرا رسیدن مرگ افراد، ذی نفعان آن‌ها از قبیل وراث باید در مهلت قانونی اقدامات لازم را برای ثبت فوت انجام دهند.

آثار گوناگونی برای ثبت فوت مترتب است که یکی از مهم‌ترین آن، جلوگیری از سوء استفاده شناسنامه فرد متوفی است. در واقع عدم ثبت فوت می‌تواند مشکلات فراوانی را برای وراث متوفی به وجود آورد که باید در اسرع وقت نسبت به ثبت آن اقدام نمایند.

در سالیان اخیر به دلیل ثبت واقعه فوت با تاخیر، شاهد سوء استفاده‌هایی در این زمینه بوده‌ایم که برای جلوگیری از وقوع این گونه مسائل بهتر است اقدامات قانونی لازم برای ثبت رسمی فوت و انجام مراحل آن صورت گیرد.

در هر صورت زمانی که فردی فوت می‌کند، به همان شکل که برای ثبت رسمی تولد او مراحلی می‌بایست انجام شود، در خصوص فوت نیز باید فرآیند و مراحل قانونی طی شود.

مرجع ثبت وفات افراد، سازمان ثبت احوال است. سازمان ثبت احوال وظیفه ثبت قانونی و رسمی فوت را برعهده دارد و تمامی اطلاعات مهم و شخصی هر فردی در این سازمان ثبت شده است.

بنابراین سازمان مزبور نقش و وظیفه مهمی را برای حفظ اطلاعات افراد مختلف عهده دار است که می بایست اقدامات لازم را جهت جلوگیری از سوء استفاده در این زمینه انجام دهد.

ثبت تاریخ مرگ متوفی از جهات مختلفی اهمیت دارد و تا حد مشخصی به موضوعاتی نظیر ارث مرتبط است. در واقع زمانی که فردی فوت می‌کند، اولین مسئله‌ای که ممکن است در این زمینه مطرح شود، موضوع سهم‌الارث وراث است.

در قانون ایران در مورد نحوه ارث بردن افراد در زمان مرگ متوفی توضیحاتی ارائه شده است که البته در این زمینه بین حقوقدانان نیز اختلاف نظر وجود دارد.

علاوه بر این که ثبت تاریخ فوت امری الزام آور برای ذی نفعان او محسوب می‌شود، می‌تواند آثار مختلفی را به همراه داشته باشد.

در علم حقوق، شرایط به ارث بردن افراد تا حد زیادی به تاریخ فوت متوفی دارد. این موضوع هم به لحاظ حقوقی و هم از جهت فقهی مورد بررسی قرار گرفته است.

یکی از موضوعات مهم در ارتباط با فوت متوفی، صدور گواهی فوت و شرایط آن است. پزشکی قانونی مرجع تخصصی در کشورمان است که علت مرگ و همچنین تایید مرگ افراد را انجام می‌دهد.

بنابراین تا زمانی که فوت فرد توسط این سازمان تایید نشود، نمی‌توان مراحل قانونی برای ثبت رسمی فوت و مراحل آن را انجام داد.

به نوعی ثبت تاریخ فوت منوط به ارائه مجوز سازمان پزشکی قانونی است. در هر صورت زمانی که این سازمان مرگ فرد را تایید کرد، مراحل قانونی برای ثبت فوت در سازمان ثبت احوال انجم شده و بعد از ابطال شناسنامه، گواهی تحت عنوان گواهی فوت صادر می‌شود.

گواهی فوت سندی است که نشان دهنده فوت متوفی است که در نهایت منجر به باطل شدن شناسنامه متوفی خواهد شد. این گواهی برای انجام اموری مانند انحصار وراثت کاربرد دارد.

گواهی فوت چیست؟

گواهی فوت، سند و مدرکی مهم بعد از فوت اشخاص به شمار می‌رود که تحت شرایطی خاص اخذ می‌گردد. با صدور گواهی فوت، شناسنامه افراد باطل می‌شود و دیگر به لحاظ قانونی اعتبار نخواهند داشت.

در واقع بعد از مرگ تنها سندی که در این زمینه اعتبار قانونی دارد، گواهی فوت است. تا زمانی که انسان زنده است، شناسنامه مهم‌ترین سند هویتی به شمار می‌رود اما با فرا رسیدن مرگ، علاوه بر باطل شدن آن هیچ گونه اعتباری ندارد.

در هر صورت این گواهی بعد از فوت از جهات مختلف بسیار حائز اهمیت است که وراث و نزدیکان متوفی می‌بایست در اسرع وقت نسبت به اخذ آن اقدامات لازم را انجام دهند.

بعد از مرگ شخص تمامی مدارک هویتی او باطل می‌شود و تنها سندی که معتبر است، گواهی فوت است. اخذ این گواهی نیازمند انجام مراحل قانونی است که معمولا فرآیند نسبتا طولانی دارد.

دریافت گواهی فوت الزامی است و هرگونه سوء استفاده از این سند، ضمانت اجرای کیفری برای آن درنظر گرفته شده است.

با توجه به این که تمامی اسناد و مدارک هویتی متوفی بعد از مرگ باطل شده و از لحاظ قانونی اعتبار ندارد، دریافت این گواهی برای طی سایر مراحل قانونی دیگر، الزامی می‌باشد و وارثان متوفی، اجبارا در بازه‌ی زمانی مشخصی پس از فوت، باید به دنبال اخذ آن بروند.

در واقع بعد از فوت انجام کارهایی که مرتبط با متوفی است، تنها از طریق گواهی فوت صورت می‌گیرد و با توجه به این که شناسنامه متوفی دیگر اعتباری ندارد، انجام مراحل قانونی برای دریافت این گواهی باید در سریع‌ترین زمان ممکن صورت گیرد.

گفتنی است که انجام کارهای انحصار وراثت از طریق گواهی فوت صورت می‌گیرد و در هر حالتی پس از مرگ، اموراتی که در ارتباط با متوفی است به وسیله گواهی مزبور انجام می‌گیرد.

صدور گواهی فوت

همانطور که گفته شد، دریافت گواهی فوت جنبه الزامی دارد و قانونگذار ذی نفعان متوفی را ملزم به اخذ این گواهی کرده است. ممکن است این سوال در ذهن شما باشد که گواهی فوات چگونه صادر می‌شود؟

برای صدور گواهی فوت، تایید مرگ شخص باید توسط سازمان پزشکی قانونی انجام شود. در واقع پزشک مورد اعتماد این سازمان باید نبود علائم حیاتی یا همان فوت شخص را تایید کند. در این صورت بعد از تایید مرگ متوفی، اقدامات لازم جهت دریافت گواهی مزبور انجام می‌گیرد.

در واقع پزشک ابتدا معاینات لازم را انجام می‌دهد و اگر بعد از بررسی‌های انجام شده وی تایید کند که هیچ گونه علائم حیاتی در بدن فرد وجود ندارد، در آن صورت باید مراحل قانونی ثبت فوت انجام شود.

در مواقعی که فرد در حالت مرگ مغزی است، از لحاظ علمی مرگ وی تایید نشده است و امکان صدور گواهی فوت برای این گونه اشخاص وجود ندارد.

زمانی گواهی مزبور صادر می‌شود که از طریق مراجع قانونی مرگ فرد تایید شود که تایید این موضوع به عدم وجود علائم حیاتی ارتباط دارد.

در هر صورت بعد از تایید مرگ، ابتدا می‌بایست مراحل مربوط به ثبت تاریخ فوت در اداره ثبت احوال انجام شود و در نهایت گواهی فوت برای درخواست کنندگان صادر می‌شود.

گفتنی است که در هنگام صدور گواهی فوت، تمامی مدارک هویتی متوفی از جمله شناسنامه وی باطل می‌شود و تنها مدرک رسمی که می‌توان به فوت وی استناد کرد، گواهی مزبور است.

در واقع شناسنامه و سایر اسناد و مدارک هویتی از درجه اعتبار ساقط می‌شوند و برای انجام کارهای انحصار وراثت و غیره صرفا این گواهی به لحاظ قانونی معتبر خواهد بود.

پزشک صادر‌کننده گواهی فوت چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟

یکی از موضوعات مهم در این زمینه، ویژگی های پزشک صادرکننده گواهی فوت است. در واقع فردی که مرگ متوفی را تایید می‌کند و به تبع آن گواهی مربوطه صادر می‌شود، باید صلاحیت قانونی داشته باشد.

در وهله اول پزشک صادرکننده گواهی فوت باید از طرف سازمان پزشکی قانونی مورد تایید باشد. به بیان دیگر، پزشکی که اقدامات لازم در جهت تایید فوت افراد را انجام می‌دهد، می‌بایست گواهی نامه کتبی از سوی این سازمان داشته باشد که به نوعی تصدیق‌کننده کارهای او باشد.

در صورتی که پزشک معرفی شده برای انجام امور مرتبط با صدور گواهی فوت، صلاحیت قانونی نداشته و از طرف سازمان پزشکی قانونی نیز مورد تایید نباشد، امورات محول شده در ارتباط با صدور گواهی فوت را انجام دهد، علاوه بر این که گواهی اعتبار قانونی ندارد، پزشک متخلف مجازات خواهد شد.

همچنین گواهی فوت حتما باید در سربرگ گواهی مخصوص که از طرف پزشکی قانونی مورد تایید صادر می‌شود، باشد. در واقع صدور چنین گواهی‌هایی باید در فرم‌های مخصوصی که مورد تایید پزشکی قانونی است، انجام شود.

لازم به ذکر است که اگر پزشک این احتمال را دهد که هنوز علائم حتی در بدن فرد وجود دارد و عملا مرگ فرد را تایید نکند، صدور گواهی مزبور عملا منتفی است.

با توجه به حساسیت بالای مراحل صدور گواهی فوت، پزشکانی که برای انجام این امور انتخاب می‌کنند، باید تخصص و مهارت کافی در این زمینه داشته باشند.

در واقع چنین پزشکانی می‌بایست علاوه بر داشتن تصدیق نامه و گواهینامه‌های قانونی از سازمان نظام سلامت و سایر مراجع قانونی از طرف سازمان پزشکی قانونی نیز تاییدیه نامه معتبر داشته باشند.

در صورتی که هنگام صدور گواهی فوت مشکلی به وجود آید و یا پزشک مرتکب تخلفی نیز شود، سازمان‌های ذی ربط نیز باید در این زمینه پاسخگو باشند؛ زیرا انجام تخلفات و کارهای غیر قانونی از جانب افراد مورد تایید این ارگان‌ها صورت گرفته است که پزشکان متخلف نیز مطابق قانون مجازات خواهند شد.

آیا صدور گواهی فوت توسط پزشکان معمولی امکان پذیر است؟

به طور معمول صدور گواهی فوت توسط پزشکان تایید شده سازمان پزشکی قانونی انجام می‌گیرد اما در شرایطی نیز امکان صدور گواهی فوت توسط پزشکان معمولی وجود دارد (منطور از پزشکان معمولی در اینجا در واقع پزشکانی هستند که ارتباطی با پزشکی قانونی ندارند).

در واقع پزشک این امکان را دارد تا گواهی فوت را در خانه صادر کند که البته برای این کار می‌بایست یک سری شرایط وجود داشته باشد. بنابراین شرایط صدور گواهی فوت توسط پزشکان معمولی بدین گونه است:

• در صورتی که متوفی بیمار پزشک بوده باشد و پزشک نیز از شرایط و اوضاع احوال جسمانی و سلامت وی تا حدودی مطلع باشد. همچنین اگر پزشک شناخت کافی از بیمار ندارد، با انجام معاینات کافی بتواند علت فوت را تشخیص دهد.
• علت فوت باید کاملا واضح و روشن بوده و با بیماری متوفی ارتباط مستقیمی داشته باشد.
• علت فوت باید طبیعی بوده و در اثر وقوع جرم و یا جنایتی صورت نگرفته باشد. بررسی تمامی علت‌های مرگ که ناشی از جرم و جنایت است، در صلاحیت پزشکی قانونی است. بنابراین نباید هیچگونه حادثه‌ای در مرگ متوفی دخیل باشد و علت مرگ کاملا طبیعی مانند سکته، ایست قلبی و غیره گزارش شده باشد.
• برای صدور گواهی فوت، اعضای خانواده متوفی نباید هیچ گونه مشکل و یا کدورتی با وی داشته باشند.
• احراز هویت جسد باید به صورت کامل انجام شود. در واقع پزشک این وظیفه را دارد تا معاینات و بررسی‌های لازم را در مورد علت مرگ انجام دهد و آثار خفگی، جراحت، شکستگی در جسد باید مورد بررسی قرار گیرد.
• امکان صدور گواهی فوت بدون انجام معاینات پزشکی وجود ندارد. بعد از آن که مرگ متوفی تایید شد و همچنین علت مرگ نیز مشخص گردید، گواهی مرگ صادر خواهد شد.
• مدارک شناسایی متوفی باید در اختیار پزشک صادرکننده گواهی فوت قرار گیرد. در واقع مدارک شناسایی برای صدور این گواهی الزامی است و پزشک نمی‌تواند بدون ارائه هیچ گونه سند و مدرکی، گواهی فوت را صادر نماید. ارائه مدارک شناسایی برای احراز هویت متوفی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

شرایط صدور گواهی فوت توسط پزشکی قانونی

مرگ می‌تواند به صورت طبیعی یا ناشی از حوادث مختلف رخ دهد. در صورتی که علت مرگ ناشی از حوادث غیر طبیعی باشد، پزشکی قانونی در این زمینه واجد صلاحیت خواهد بود.

در واقع اگر مرگ بر اثر وقوع جرم و جنایت رخ دهد، انجام بررسی‌های لازم در این زمینه برعهده سازمان پزشکی قانونی است. بنابراین صدور گواهی فوت در شرایطی فقط توسط پزشکی قانونی صادر می‌شود که علت اصلی مرگ، حادثه غیر طبیعی باشد.

در شرایط زیر صدور گواهی فوت فقط از طرف پزشکی قانونی امکان‌پذیر است و پزشکان معمولی نمی‌توانند در این زمینه صلاحیت ندارند.

1. فوت ناشی از قتل
2. فوت ناشی از خودکشی
3. فوت به دلیل درگیری و نزاع های دسته جمعی و گروهی
4. هر نوع فوتی که به دلیل مصرف انواع مخدر و مشروبات الکی باشد
5. فوت به دلیل مسمویت (مثلا فردی با مصرف یک ماده خوراکی دچار مسمویت شده و نهایتا می‌میرد)
6. فوت در اثر حوادث ناشی از کا ر(کارگاه‌هایی که ایمن نبوده و از شرایط استاندارد قابل قبولی نیز برخوردار نیستند، در اثر بروز حادثه برای کارگر و حتی فوت آن‌ها، کارفرما مسئولیت دارد)
7. فوت اشخاصی که هویت آن‌ها مشخص نباشد (برخی افراد در اثر سوختگی شدید یا عوامل دیگر، امکان شناسایی هویت آن‌ها تحت هیج شرایطی امکان پذیر نیست)
8. فوت در زندان و بازداشتگاه
9. فوت هایی که ناگهانی و غیر منتظره هستند
10. هر نوع فوتی که علت آن شبهه ناک باشد (این گونه مرگ‌ها با توجه به این که نمی‌توان دلیل قطعی برای آن ارائه کرد، نیاز به بررسی و انجام معاینات بیشتری دارند)
11. فوت بر اثر حوادث رانندگی
12. فوت به دلیل قصور پزشکی
13. فوت مادر در حین سقط جنین یا انجام آزمایشات مربوطه

بررسی علت فوت و همچنین صدور گواهی مربوطه در موارد فوق فقط از طرف پزشکی قانونی امکان پذیر است.

صدور گواهی فوت مطابق ماده 22 قانون ثبت احوال

با توجه به اهمیت بالای صدور گواهی فوت، ماده 22 قانون ثبت احوال توضیحاتی را در این زمینه بیان کرده است. به موجب این ماده، وفات هرکس اعم از ایرانی یا خارجی و همچنین ولادت طفلی که مرده به دنیا آمده یا بلافاصله پس از ولادت بمیرد، باید به مامور یا نماینده ثبت احوال اعلام شود.

بنابراین قانونگذار ثبت واقعه وفات را برای تمامی افراد الزام آور کرده است. در واقع هر فردی که بنا به دلایل مختلف فوت کند، باید ثبت تاریخ این واقعه در اداره ثبت احوال انجام گیرد.

همچنین ماده 22 قانون مزبور در ادامه بیان می دارد وفات ایرانیان در خارج از کشور به ماموران کنسولی محل اقامت یا به نزدیکترین ماموران کنسولی ایران یا به سازمان ثبت احوال کشور اعلام می‌شود.

وفات ایرانیان و خارجیان ساکن کشور را ماموران و نمایندگان ثبت احوال، وفات ایرانیان در خارج از کشور را بر حسب محل اعلام، ماموران کنسولی ایران یا ماموران و یا نمایندگان ثبت احوال ثبت می‌کنند. وفات باید در سند ثبت وفات و همچنین در دفتر ثبت کل وقایع در صفحات مربوط به در گذشته و پدر و مادر او و شناسنامه متوفی ثبت و امضاء و مهر گردد.

ماده مذکور به ثبت وفات ایرانیان خارج و داخل کشور نیز اشاره می‌کند. ثبت تاریخ فوت ایرانیان مقیم خارج از کشور حسب مورد به ماموران کنسولی آن کشور یا نزدیک‌ترین ماموران کنسولی به کشور ایران یا به سازمان ثبت احوال ایران نیز اعلام می‌شود. قاعدتا ثبت وفات ایرانیان داخل کشور نیز در سازمان ثبت احوال نیز صورت می‌گیرد.

تاریخ فوت نیز در شناسنامه متوفی ثبت می‌شود و توسط ذی نفعان مرحوم که وراث هستند، امضا و اثر انگشت می‌شود.

طبق تبصره ماده 22، گواهی وفات به هر شخصی که درخواست کند، تسلیم می‌گردد. منظور از هر شخص در این تبصره، افرادی که به هر نحوی با متوفی در ارتباط هستند. بنابراین گواهی فوت صرفا به اشخاصی که مرتبط با متوفی هستند، داده می‌شود.

در واقع خویشاوندان نزدیک متوفی با ارائه مدازک شناسایی به ماموران مربوطه، نسبت به اعلام وفات و دریافت گواهی مربوطه اقدام می‌کنند.

ابتدا پزشک مورد تایید پزشکی قانونی، علت فوت را بررسی کرده و بعد از آن که نبود علائم حیاتی مورد تایید قرار گرفت، مراحل ثبت آن در سازمان ثبت احوال انجام شده و گواهی فوت به افراد که درخواست کنند، داده می‌شود.

اطلاعات درج شده در سند ثبت وفات

در سند ثبت وفات یا گواهی فوت مواردی درج می‌شود که بیانگر اطلاعاتی نظیر تاریخ فوت، مشخصات والدین متوفی و غیره است. در هر صورت مطابق ماده 23 قانون ثبت احوال، در سند ثبت وفات باید اطلاعات زیر قید گردد:

1. محل، روز، ماه و سال وفات و تاریخ ثبت.
2. نام و نام خانوادگی و جنس و تاریخ تولد و شغل و شماره شناسنامه و شناسنامه درگذشته یا پروانه اقامت و تاریخ و محل صدور شناسنامه یا پروانه اقامت.
3. علت وفات در صورتی که مشخص باشد.
4. نام و نام خانوادگی و شماره شناسنامه و محل صدور شناسنامه پدر و مادر درگذشته.
5. نام و نام خانوادگی و شماره شناسنامه و محل صدور شناسنامه و محل اقامت و سمت اعلام‌ کننده.
6. نام و نام خانوادگی و شماره شناسنامه و محل صدور شناسنامه و محل اقامت و شغل گواهان.
7. نام و نام خانوادگی و امضاء نماینده یا مامور ثبت احوال و اثر مهر.
8. شماره و سری برگ مخصوص ثبت وفات.
9. محل توضیحات.

در گواهی فوت تاریخ فوت شخص با ذکر جزئیات کامل درج می‌شود. در واقع محلی که متوفی فوت کرده است نیز می‌بایست به صورت کامل ذکر شود.

اشخاصی که وفات متوفی در اعلام می‌کنند، باید اطلاعات آن‌ها در سند ثبت وفات درج شود. همچنین اطلاعات کامل والدین متوفی نیز در این سند با ذکر جزئیات دقیق قید می‌گردد.

مواردی که در گواهی فوت نوشته می‌شود، در برگیرنده تمامی اطلاعاتی است که به مرگ متوفی اشاره دارد و از طریق آن می‌توان اطلاعات لازم را در این زمینه کسب نمود.

در مواردی که مشخصات متوفی معلوم نشود یا به بعضی از اطلاعاتی که باید در سند قید شود، دسترسی نباشد، در سند ثبت وفات به جای مشخصات عبارت (نامعلوم) نوشته می‌شود. تکمیل مشخصات نامعلوم با هیات حل اختلاف خواهد بود.

تصدیق قانونی واقعه وفات

تصدیق واقعه وفات شرایطی دارد که در ماده 24 قانون ثبت احوال به آن اشاره شده است. طبق این ماده، واقعه وفات باید طبق تصدیق پزشک و در صورت نبودن پزشک با حضور دو نفر گواه ثبت گردد.

بدون تصدیق پزشک عملا ثبت واقعه فوت امکان پذیر نیست. ثبت تاریخ فوت و مراحل آن بدون تصدیق پزشک، تخلف محسوب شده و رفتاری غیر قانونی محسوب می‌شود.

گفتنی است که در صورتی که امکان دسترسی به پزشک بنا به دلایلی وجود نداشته باشد، تایید فوت توسط دو نفر به عنوان شاهد که نظاره گر فوت متوفی بوده اند، انجام می شود.

در مورد طفلی که مرده به دنیا آمده یا بلافاصله پس از تولد بمیرد، در صورت وجود پزشک در محل، تصدیق پزشک ضروری است و در صورت نبودن پزشک گواهی دو نفر کافی است.

پزشکی که وقوع وفات به او اطلاع داده می‌شود، در هر مورد مکلف به معاینه جسد و صدور تصدیق یا اظهار نظر می‌باشد و در صورت امکان تشخیص علت وفات باید تصدیق شود و به هر حال یک نسخه از تصدیق یا اظهار نظر خود را باید به ثبت احوال محل در مهلت مقرر ارسال نمایند.

فرآیند ثبت فوت و صدور گواهی آن نیازمند انجام مراحل قانونی است و تقریبا فرآیند نسبتا طولانی دارد. افرادی که تقاضای صدور چنین گواهی را دارند، باید تمامی مراحلی که در قانون ذکر شده است را به طور کامل طی کنند در غیر این صورت صدور این گواهی امکان پذیر نمی‌باشد.

مهلت قانونی دریافت گواهی فوت

به استناد ماده 25 قانون ثبت احوال، مهلت اعلام وفات ده روز از تاریخ وقوع یا وقوف بر آن است. بنابراین از زمانی که متوفی فوت می‌کند، وراث و به طور کلی ذی نفعان وی به مدت 10 روز فرصت دارند تا وقوع وفات را به مراجع قانونی اعلام کنند.

بنابراین برای دریافت گواهی فوت نیز حتما می‌بایست ظرف مهلت 10 روز از تاریخ فوت اقدامات قانونی لازم نیز انجام شود. با توجه به این که بعد از مرگ شناسنامه متوفی باطل شده و گواهی فوت جایگزین آن می‌شود، بهتر است در مهلت مزبور اقدامات لازم جهت دریافت گواهی انجام شود.

در ادامه این ماده تصریح شده است که روز وفات و تعطیل رسمی بعد از آخرین روز مهلت به حساب نمی‌آید و در صورتی که وفات در اثناء سفر رخ دهد، مهلت اعلام آن از تاریخ رسیدن به مقصد احتساب خواهد شد.

بنابراین روز تعطیل رسمی جزو مهلت قانونی برای دریافت گواهی فوت به شمار نمی‌‍رود و این مهلت زمانی به غیر از ایام تعطیل رسمی محاسبه می‌شود.

در صورتی که فردی در هنگام سفر به دلایل گوناگون فوت کند، از تاریخ رسیدن به مقصد به عنوان مهلت قانونی اعلام وفات در نظر گرفته می‌شود.

افراد مجاز به دریافت گواهی فوت

قانونگذار گروهی از اشخاص را برای دریافت گواهی فوت مجاز دانسته‌اند که این اشخاص می‌توانند تاریخ فوت را اعلام کرده و در نهایت برای دریافت گواهی مزبور اقدامات لازم را انجام دهند.

طبق ماده 26 قانون ثبت احوال، اعلام وفات و امضاء سند ثبت وفات به ترتیب به عهده یکی از اشخاص زیر است:

1. نزدیک‌ترین خویشاوند متوفی که در موقع وفات حاضر بوده است.
2. متصدی یا صاحب مکانی که وفات در آن رخ داده است یا نماینده او.
3. هر شخصی که در موقع وفات حاضر بوده است.
4. ماموران انتظامی یا کدخدا.

اشخاص فوق به لحاظ قانونی صلاحیت اعلام تاریخ فوت و دریافت گواهی مربوطه را دارند. در اغلب مواقع اعلام تاریخ فوت و اخذ گواهی توسط فرزندان و خویشاوندان نزدیک متوفی انجام می‌شود و در صورتی که به هر دلیلی انجام مراحل قانونی واقعه وفات توسط نزدیکان متوفی انجام نشود، اشخاص ماده فوق واجد صلاحیت خواهند بود.

همچنین در تبصره ماده 26 قانون مزبور عنوان شده است که متصدیان گورستان یا دفن مکلف به اطلاع وفات به ثبت احوال هستند. در واقع متصدیان دفن و گورستان را می‌توان در زمره افراد مجاز برای اعلام تاریخ فوت متوفی در نظر گرفت.

در صورتی که وفات یا ولادت طی نامه رسمی از طرف ماموران انتظامی یا قضائی و یا سایر مقامات اعلام شود، شماره و تاریخ اعلام‌نامه در سند درج و به منزله امضاء سند خواهد بود.

در ارتباط موضوع افراد واجد صلاحیت برای اعلام وفات، ماده 28 قانون ثبت احوال نیز توضیحاتی را ارائه کرده است. طبق این ماده موارد زیر اعلام وفات به عهده مقامات زیر است:

1. در صورتی که وفات در اثر بروز سوانح از قبیل زلزله، سیل، طوفان و آتش‌سوزی واقع شود، مقامات انتظامی یا گروه‌های امدادی حاضر در محل مکلفند واقعه وفات را ضمن ارسال صورت حاوی نام و نام خانوادگی و حتی‌المقدور شماره شناسنامه و محل صدور شناسنامه و سن متوفی اعلام نمایند.
2. وفات نظامیانی که در زمان صلح در سربازخانه و یا ضمن مانورهای نظامی یا در زمان جنگ واقع می‌شود، وسیله فرمانده قسمت با تعیین نام و نام خانوادگی و شماره شناسنامه و محل صدور شناسنامه اعلام می‌گردد.

مدارک لازم جهت اخذ گواهی فوت

برای دریافت گواهی فوت یکسری مدارک لازم است تا از طرف افراد واجد صلاحیت به مراجع ذی ربط ارائه گردد. این مدارک عبارتند از:

1. مدارکی هویت شخص درخواست دهنده نظیر شناسنامه، کارت ملی و هرگونه اسناد و مدارکی که بتواند نسبت او را با متوفی ثابت کند.
2. شناسنامه و کارت ملی متوفی البته بعد از ثبت رسمی فوت و صدور گواهی، تمامی مدارک هویتی متوفی باطل می‌شود و گواهی جایگزین آن خواهد شد.
3. گواهی یا تاییدیه نامه از پزشک که مرگ متوفی را تایید کرده باشد و در صورت فقدان پزشک وجود دو شاهد الزامی است.

البته بعد از ثبت رسمی فوت و صدور گواهی، تمامی مدارک هویتی متوفی باطل می‌شود و گواهی فوت جایگزین آن خواهد شد.

ارائه مدارک هویتی متوفی صرفا برای دریافت گواهی فوت انجام می‌شود و بعد از صدور این گواهی، شناسنامه و کارت ملی متوفی از درجه اعتبار ساقط شده و در نهایت به صورت رسمی باطل می‌گردد.

بعد از تحویل مدارک، ابتدا می‌بایست هزینه و تعرفه‌های قانونی توسط مراجعه کننده پرداخت شود. سپس مدارک هویتی شخص متوفی باطل شده و گواهی متوفی صادر شده و به دست شخص مراجعه‌کننده تحویل داده خواهد شد.

شرایط دریافت گواهی فوت به صورت آنلاین

با توجه به این که انجام مراحل مرتبط با صدور گواهی فوت به شکل حضوری ممکن است برای همه اشخاص امکان پذیر نباشد، یکی از سوالات مهم پیرامون این مسئله آن است که امکان دریافت و صدور گواهی فوت به صورت الکترونیکی و آنلاین وجود دارد یا خیر؟

برای پاسخ به این سوال باید بگوییم که صدور گواهی فوت به شکل آنلاین امکان پذیر است و افرادی که تمایل به دریافت چنین گواهی به روش غیر حضوری دارند، می‌توانند بدون مراجعه به مراجع ذی صلاح اقدامات لازم جهت اخذ گواهی فوت را انجام دهند.

البته متقاضی دریافت گواهی فوت به صورت آنلاین ابتدا می‌بایست به اداره ثبت احوال برای اعلام تاریخ فوت و ثبت آن مراجعه کند. سپس مراحل دیگر دریافت گواهی به روش آنلاین انجام می‌شود.

لازم به ذکر است که صدور گواهی فوت و دریافت آن به صورت حضوری نتیجه بهتری را در پی خواهد داشت و متقاضیان می‌توانند در اسرع وقت نسبت به اخذ گواهی اقدام نمایند.

صدور گواهی فوت به روش آنلاین ممکن است حاوی اشکلاتی باشد و با توجه به نبود زیر ساخت‌های کافی در این زمینه امکان مواجه شدن متقاضیان با خطاهای گوناگون در هنگام انجام مراحل مربوطه وجود دارد.

بنابراین حتی‌الامکان به متقاضیان توصیه می‌شود که مراحل قانونی برای اخذ گواهی فوت را به صورت حضوری انجام دهند تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن بتوانند به گواهی دسترسی پیدا کنند.

لزوم صدور گواهی فوت برای انحصار وراثت

برای انجام مراحل انحصار وراثت، صدور گواهی فوت الزامی است. در واقع زمانی که وراث متوفی برای انجام مراحل مربوط به سهم‌الارث به مراجع قانونی مراجعه می‌کنند، گواهی فوت از آن‌ها اخذ می‌شود.

عدم ارائه گواهی فوت منجر به عدم رسیدگی به درخواست متقاضیان برای انحصار وراثت است. بنابراین این گواهی را می‌توان از جمله اصلی‌ترین مدارک برای انجام مراحل انحصار وراثت در نظر گرفت.

بنابراین در صورتی که بین وراث در مورد نحوه تقسیم ارثیه اختلاف نظر باشد، باید مراحل مربوط به انحصار وراثت طی شود که در نهایت انجام امورات سهم‌الارث منوط به اخذ گواهی فوت است.

اعلام تاریخ فوت متوفی و صدور گواهی مربوطه در مورد شرایط به ارث بردن وراث نیز کارایی دارد. در واقع از زمان تاریخ فوت به صورت قانونی معین می‌شود که چه کسانی از متوفی ارث می‌برند.

به موجب ماده 875 قانون مدنی، شرط وراثت زنده بودن در حین فوت مورث است. بنابراین افرادی از متوفی ارث می‌برند که تا زمان اعلام تاریخ فوت زنده باشند. از این حیث اعلام تاریخ فوت و صدور گواهی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

ابطال شناسنامه فرد متوفی

بعد از فوت متوفی، علاوه بر صدور گواهی فوت، مدارک شناسایی وی از جمله شناسنامه می‌بایست باطل شود. زمانی که فردی فوت می‌کند، اقوام وی به اداره ثبت احوال مراجعه کرد و در نهایت مامور نسبت به ابطال شناسنامه و صدور گواهی فوت می‌کند.

دریافت گواهی فوت و به تبع آن ابطال شناسنامه متوفی در جهت جلوگیری از سوء استفاده‌های احتمالی انجام می‌شود. کوتاهی اقوام متوفی برای باطل کردن مدارک هویتی متوفی می‌تواند عواقب جبران ناپذیری برای آن‌ها به همراه داشته باشد.

در واقع عدم ابطال شناسنامه متوفی در قانون جرم انگاری شده است و اداره ثبت احوال می‌تواند علیه اقوام متوفی به جهت اهمال و کوتاهی در انجام این امر اعلام جرم کند.

سوء استفاده افراد از شناسنامه متوفی نیز جرم تلقی شده و برای مرتکبین آن مجازات تعیین شده است. به موجب قانون تخلفات، جرایم و مجازات‌های مربوط به اسناد سجلی و شناسنامه‌ای، فردی که مرتکب چنین جرمی شود، به حبس از 91 روز تا یک سال و یا پرداخت جریمه نقدی و یا به هر دو محکوم خواهد شد.

همچنین ممکن است فردی شناسنامه متوفی را خرید و فروش نماید که برای این امر نیز مجازات معینی تعیین شده است.

مطابق ماده 15 قانون مزبور، خرید و فروش شناسنامه و اسناد سجلی جرم محسوب و هر یک از مرتکبین به پرداخت جزای نقدی از ۵۰۰/۰۰۰ ریال تا ۳/۰۰۰/۰۰۰ ریال محکوم می‌شوند. در صورت تکرار به اشد مجازات مذکور محکوم، و در صورت تبدیل به حرفه علاوه بر محکومیت به حداکثر جزای نقدی فوق، به حبس از سه سال تا ده سال محکوم خواهد شد.

از دیگر موارد سوء استفاده از شناسنامه متوفی می‌توان به استفاده افراد برای فرار و خروج از کشور اشاره کرد. برخی افراد با جعل هویتی خود و استفاده از شناسنامه متوفی اقدام به فرار از کشور می‌کنند که این امر نیز در قانون جرم به حساب می‌آید. مجازات این عمل، حبس تعزیری از 1 تا 3 سال و همچنین جزای نقدی است.

همچنین ممکن است ورثه به دلیل بهره مندی از دریافت یارانه، اقدامات لازم جهت ابطال شناسنامه متوفی را انجام ندهند که در این صورت مطابق قانون مجازات خواهند شد.

بنابراین امکان سوء استفاده از شناسنامه متوفی تخت هر شرایطی وجود دارد و اقوام متوفی می‌بایست در اسرع وقت اقدام به ابطال شناسنامه وی نمایند.

در صورتی که در مهلت قانونی اقدام به باطل کردن شناسنامه متوفی ننمایند، مجازات‌هایی برای آن‌ها تعیین شده است و همچنین در صورت بروز سوء استفاده‌هایی در این زمینه می‌تواند مشکلات فراوانی را برای ورثه به وجود آورد.

در مورد صدور گواهی فوت نیاز به مشاوره حقوقی دارید؟

همانگونه که ذکر شد، یکی از مهم‌ترین رویدادها بعد از فوت هر فردی، صدور گواهی فوت است. صدور گواهی فوت مراحل مختلفی دارد که علی‌الاصول توسط اقوام متوفی انجام می‌شود.

زمانی که فردی فوت می‌کند، ابتدا می‌بایست مرگ وی توسط پزشک مورد تایید پزشکی قانونی، تصدیق شود. بعد از تایید فوت، مهلت قانونی 10 روزه برای اعلام تاریخ واقعه وفات در نظر گرفته شده است.

بنابراین خویشاوندان و ورثه متوفی در مهلت ده روز فرصت دارند تا به اداره ثبت احوال مراجعه کرده و نسبت به ثبت رسمی تاریخ فوت اقدامات لازم را انجام دهند.

مامور اداره ثبت احوال اقدام به ابطال شناسنامه متوفی نموده و به جای آن گواهی فوت صادر می‌کند. در واقع گواهی فوت به جای کلیه مدارک هویتی متوفی صادر شده و در ارتباط با انجام کارهای زیادی نظیر انحصار وراثت و غیره کارایی دارد.

عدم ابطال شناسنامه متوفی و همچنین سوء استفاده از شناسنامه متوفی در قانون جرم انگاری شده و مرتکبین آن مجازات خواهند شد.

در مورد صدور گواهی فوت و انجام مراحل مربوطه توضیحاتی ارائه شد اما اگر در این زمینه نیاز به مشاوره حقوقی دارید، می‌توانید به سامانه وکیل 24 مراجعه کنید و از خدمات و امکانات حقوقی آن بهره مند شوید.

برخی افراد ممکن است که در مورد موضوع صدور گواهی فوت با مشکل حقوقی مواجه شوند و در نهایت اقدام به اخذ وکیل نمایند. اخذ وکیل در این زمینه می‌تواند کمک فراوانی به طرفین نماید و در روند رسیدگی به پرونده تاثیر به سزایی خواهد داشت. اما به دلایل مختلف ممکن است دسترسی به وکیل برای پرونده مزبور وجود نداشته باشد.

در این صورت اگر در ارتباط با صدور گواهی فوت به مشکل حقوقی برخورد کردید، دریافت مشاوره‌های حقوقی وکیل 24 که به صورت آنلاین و تلفنی ارائه می شود، می‌تواند بهترین گزینه برای شما باشد.

چرا وکیل 24 را انتخاب کنیم؟

سایت وکیل 24 با بهره مندی از وکلا و مشاوران و کارشناسان مجرب و متخصص حقوقی و ارائه خدماتی نظیر مشاوره‌های تخصصی حقوقی، می‌تواند شما را در اتباط با مسائل صدور گواهی فوت راهنمایی نماید. مشاوره حقوقی در مورد صدور گواهی فوت به صورت کاملا تخصصی انجام می‌شود و یقینا می توانید از اطلاعات حقوقی در این زمینه بهره مند شوید.

باتوجه به این که وکیل 24 سابقه چندین ساله در زمینه ارائه خدمات حقوقی دارد و بهترین و مجرب‌ترین حقوقدانان کشور در این مجموعه فعالیت می‌کنند، می‌تواند مناسب‌ترین گزینه برای انتخاب افراد مختلف برای بهره مندی از امکانات و خدمات حقوقی باشد.

در هر صورت برای کسب مشاوره حقوقی در مورد گواهی فوت و شرایط صدور آن می‌توانید با کارشناسان ما در ارتباط باشید.