چگونه مطمئن شویم که فرزندمان متعلق به خودمان است؟

زن و مردی که با هم ازدواج می‌کنند و در نهایت صاحب فرزند می‌شوند، گاهی اوقات ممکن است دچار شک و تردید‌هایی شوند که آیا فرزند متولد شده متعلق به آن‌ها است یا خیر؟ در واقع همواره دنبال روش‌هایی هستند تا بتوانند اثبات کنند که فرزند به آن‌ها تعلق دارد.

در ارتباط با این مسئله که چطور می‌توانیم به اعتماد کامل برسیم که فرزند به ما تعلق دارد یا خیر، از ابعاد مختلف حقوقی و پزشکی قابل بررسی است.

این موضوع که برخی از والدین دچار شک و تردید می‌شوند که فرزند به دنیا آمده به آن‌ها تعلق دارد یا خیر، یک امر طبیعی است که در سالیان گذشته شاهد وقوع آن بوده‌ایم.

در واقع به دلایل مختلف ممکن است فرزندان دو خانواده اشتباها باهم عوض شوند و موضوعاتی از این قبیل، روش‌های مختلفی برای آن در نظر گرفته شده است.

بعد حقوقی موضوع مزبور به اثبات نسب اشاره دارد. اثبات نسب در واقع همان رابطه خونی فرزند یا پدر و مادر است که از طریق روش‌های مختلفی صورت می‌گیرد.

به فرزندی که ناشی از ازدواج زوجین متولد می‌شود در اصطلاح حقوقی، نسب گفته می‌شود. گفتنی است که نسب به هرگونه رابطه خویشاوندی و فامیلی گفته می‌شود که می‌تواند ناشی از عقد ازدواج باشد یا ارتباطی با عقد ازدواج نداشته باشد.

به طور مثال، ارتباط بین پسر عمو با دختر عمو، نسب محسوب می‌شود.

اما مسئله‌ای که در این مقاله قصد داریم به آن بپردازیم، بحث نسب طفل با وادلین خود می‌باشد. ارتباط فرزند با پدر و مادر خود می‌تواند از راه مشروع باشد یا غیر مشروع. در واقع فرزندی که از راه مشروع به دنیا می‌آید (فرزند ناشی از ازدواج قانونی پدر و مادر)، به نسب مشروع شهرت دارد.

همچنین طفلی که از روش‌های غیر قانونی و غیر شرعی( مثلا فرزند ناشی از زنا) به دنیا می‌آید، در اصطلاح به آن نسب غیر مشروع گفته می‌شود.

به منظور اثبات نسب، می‌بایست در وهله اول رابطه زوجیت یا رابطه شرعی و قانونی زوجین به اثبات برسد. قبل از این که ثابت شود، فرزند قانونا و شرعا متعلق به پدر مادر است، باید این موضوع ثابت شود که آیا بین زن و مرد رابطه زوجیت برقرار است یا خیر؟

به بیان دیگر، اثبات رابطه زن و شوهر از بعد قانونی می‌بایست به اثبات برسد. هرچند که در ارتباط با موضوع اثبات نسب، همواره بین حقوقدانان اختلاف نظر وجود دارد و برخی معتقدند که روش‌های موجود برای ثابت کردن رابطه پدر فرزندی و مادر فرزندی کافی نیست.

گفتنی است که امروزه از طریق آزمایشات پزشکی نظیر آزمایش‌های مربوط به ژنتیک و غیره، به راحتی می‌توان ثابت کرد که فرزند قانونا به پدر و مادر تعلق دارد.

هر چند که در این زمینه خطاهای پزشکی نیز وجود دارد و انجام آزمایشات مزبور عاری از هرگونه اشتباه و خطا نیست.

مسئله تعیین هویت و رابطه نسب یا خویشاوندی پیشینه چندین ساله دارد که باید به سالیان قبل بازگردیم.

در ارتباط از طریق روش‌های جدید در عرصه ژنتیک به راحتی امکان مشخص کردن هویت افراد وجود داشت که در کوتاه‌ترین زمان ممکن به روشی نوپا در این زمینه تبدیل شد که امروزه در پزشکی قانونی و سایر حوزه‌ها کاربرد زیادی پیدا کرده است.

در حوزه پزشکی قانونی از روش‌های مرتبط با انجام آزمایش ژنتیک امکان تعیین هویت و همچنین علت فوت افراد وجود دارد.

استفاده از این روش در مراجع قضایی کشورهای مختلف از جمله کشورمان رونق زیادی پیدا کرده است و قضات دادگاه‌ها نیز بر اساس آزمایش‌های ژنتیکی احکام مختلفی نیز صادر می‌کنند.

در ادامه مطلب ابتدا به صورت مفصل به نسب و روش‌های اثبات آن پرداخته و سپس به نحوه و شرایط اقامه چنین دعوایی نیز می‌پردازیم.

منظور از نسب چیست؟

رابطه از دو طریق نسب و سبب به وجود می‌آید. رابطه سبب در واقع بنا به علت خاصی، طرفین نسبت به هم رابطه می‌کنند (مانند عقد نکاح که زن و مرد به سبب ازدواج بین آن‌ها رابطه به وجود می‌آید).

اما رابطه نسبی همان رابطه خونی یا فامیلی و خویشاوندی است که کاملا با رابطه سببی فرق دارد.

از لحاظ حقوقی نسب به معنای ارتبط بین طرفین که ممکن است هردو از یک نژاد باشند یا نژاد آن‌ها باهم متفاوت است. رابطه بین طفل با پدر و مادر نوعی رابطه نسب محسوب می‌شود.

نسب می‌تواند از طریق رابطه مشروع یا رابطه ای توام با مسائل شبهه ناک به وجود آید. ارتباط نسب در بین فرهنگ‌های مختلف جامعه متفاوت است و فرزندی که از طریق نامشروع به وجود می‌آید، ممکن است در کشوری آن را فرزند قانونی محسوب کنند و در جوامعی نظیر کشور ما چنین طفلی، شرعا و قانونا متعلق به والدین نیست.

انواع نسب

نسب می‌تواند مشروع، نامشروع و یا ناشی از وطی به شبهه باشد. فرزندی که به صورت قانونی و ناشی از عقد ازدواج به وجود می‌آید، ولد مشروع و رابطه یا نسب وی نیز مشروع خواهد بود.

فرزندی که ناشی از وطی به شبهه متولد می‌شود، می‌تواند بر اساس شرایطی نیز نسب مشروع یا نامشروع باشد. فرزندی هم که ناشی از روابط نامشروع به دنیا می‌آید، تحت عنوان نسب نامشروع شناخته می‌شود.

نسب قانونی (مشروع)

نسب قانونی یا مشروع به رابطه ای گفته می‌شود که فرزند از طریق روش قانونی متولد شده است.

به بیان دیگر، رابطه نسب زمانی مشروع تلقی می‌شود که طفل ناشی از عقد نکاح به دنیا آمده باشد. در واقع زن و شوهری که قانونا با هم ازدواج کرده‌اند و صاحب فرزند می‌شوند، فرزند آن‌ها مشروع است.

بنابراین طفل ناشی از عقد ازدواج، نسب قانونی یا مشروع محسوب می‌شود. نکاح ممکن است دائم یا موقت باشد که در هر صورت فرزندان ناشی از هر دو ازدواج مشروع و قانونی قلمداد شده و از حقوق یکسانی نیز برخوردار هستند.

لازم به ذکر است که در مورد انعقاد نطفه که آیا مشروع است یا نامشروع، اختلاف نظر وجود دارد. اما براساس یک نظریه کلی، اگر نطفه قبل از عقد نکاح به وجود آمده باشد، نامشروع محسوب می‌شود.

در صورتی که انعقاد نطفه بعد از عقد ازدواج شکل گرفته باشد، مشروع و قانونی تلقی می‌شود.

به بیان ساده‌تر، اگر فرزند بعد از عقد نکاح متولد شود (یعنی زن و شوهر رابطه جنسی با یکدیگر برقرار کرده و نطفه شکل گرفته است اما عقد نکاحی بین آن‌ها صورت نگرفته است)، غیر قانونی به شمار می‌رود.

در صورتی که رابطه زوجیت بین زن و مرد به وجود آمده باشد و رابطه جنسی با هم برقرار کرده و در نهایت صاحب فرزندی شوند، نسب مشروع و قانونی است.

نسب ناشی از وطی به شبهه

شبهه در لغت به معنا اشتباه است که ممکن است از سوی هر انسانی رخ دهد. وطی نیز به معنای نزدیکی یا برقراری رابطه جنسی است. وطی به شبهه یکی از موضوعات بسیار مهم در روابط زن و شوهری به شمار می‌رود که احکام مختلفی نیز در این زمینه صادر شده است.

وطی به شبهه اصطلاحی است که حقوقدانان با آن آشنایی کافی دارند و از شرایط حکمی آن نیز تا حدود زیادی مطلع هستند.

بنابراین وطی به شبهه به روابطی که ناشی از اشتباه باشد، گفته می‌شود. به بیان دیگر، مردی با زنی نزدیکی می‌کند با فرض این که رابطه زوجیت بین آن‌ها وجود دارد (در حالی که هیچگونه رابطه زوجیت بین آن‌ها وجود نداشته و شرعا و قانونا زن و شوهر محسوب نمی‌شوند) که در اصطلاح به وطی به شبهه معروف است.

در چنین شرایطی ناشی از رابطه بین زن و مرد، فرزندی به وجود آید که به فرزند، ولد به شبهه و نسب وی را نسب ناشی از وطی به شبهه می‌نامند.

در خصوص برقراری رابطه مزبور ممکن است اشتباه از طرف زن باشد یا از طرف مرد. در واقع تصور اشتباه مرد یا زن ممکن است منجر به برقراری رابطه جنسی شود که برقراری چنین رابطه ای ممنوع و باطل است.

به طور مثال، مرد با زنی که در عده است، با وی ازدواج کند( بدون اطلاع از عده زن) یا به تصور این که عقد ازدواج میان آن‌ها صحیح است، اقدام به نزدیکی کنند.

حال سوال اساسی اینجاست که نسب فرزند متولد شده با پدر و مادر خود در این شرایط مشروع است یا نامشروع؟

به موجب ماده 1166 قانون مدنی، هرگاه به واسطه وجود مانعی نکاح بین ابوین طفل باطل باشد، نسبت طفل به هر یک از ابوین که جاهل بر وجود مانع بوده مشروع و‌ نسبت به دیگری نامشروع خواهد بود. در صورت جهل هر دو نسب طفل به هر دو مشروع است.

در صورتی که پدر جاهل نسبت به مسائل مزبور باشد (یعنی مثلا مرد بدون اطلاع از این که زن در عده طلاق است، با وی ازدواج کرده و رابطه جنسی برقرار کند)، نسب فرزند با پدر مشروع است. همچنین چنین شرایطی برای مادر نیز منجر به مشروع بودن نسب طفل با وی خواهد بود.

اما در صورتی که یکی از طرفین (پدر یا مادر) نسبت به این شرایط جاهل نبوده و اقدام به برقراری رابطه جنسی کند، نسب فرزند با وی نامشروع است.

به طور کلی، نسب فرزند با طرفینی که نسبت به موانع نکاح جاهل باشند، مشروع و با پدر یا مادری که در این زمینه جاهل نباشند، نامشروع خواهد بود.

به طور مثال، زن از ممنوعیت ازدواج در دوران عده مطلع است و مرد در این زمینه اطلاعی ندارد، نسب طفل با پدر مشروع است اما با مادر نامشروع است؛ زیرا نسبت به مانع نکاح که همان ممنوعیت ازدواج در دوران عده است، مطلع بوده است.

نسب غیر قانونی (نامشروع)

فرزندی که از طریق راه‌های غیر مشروع به دنیا آمده باشد، اصطلاحتا ولد نامشروع یا غیر قانونی گفته می‌شود. ولدی که به جزء روش مشروع و وطی به شبهه متولد شده باشد، نسب غیر مشروع تلقی می‌شود.

یکی از شناخته شده‌ترین انواع روابط نامشروع زنا است که نسب غیر قانونی یا نامشروع به انعقاد نطفه یا تولد کسی است که نه از رابطه مشروع مانند ازدواج بوده و نه ناشی از اشتباه می‌شود.

بنابراین، فرزندی که از طریق رابطه نامشروع مانند زنا متولد شده باشد، نسب وی با والدین نیز غیر قانونی تلقی می‌شود اما مطابق قانون از یکسری حق و حقوق قانونی برخوردار است.

روش‌های اثبات نسب مشروع

در ارتباط با اثبات نسب مشروع سه راه حل کلی وجود دارد: اثبات رابطه زوجیت، اثبات نسب پدری و اثبات نسب مادری. در ارتباط با موضوع اثبات نشب مشروع می‌بایست سه امر مذکور مورد اثبات قرار گیرد که بررسی هریک می‌پردازیم.

اثبات رابطه زوجیت

نخستین راه برای اثبات نسب مشروع، اثبات رابطه زوجیت است. در واقع فرزندی که رابطه یا نسب مشروع با والدین خود دارد، برای اثبات آن می‌بایست وجود رابطه زوجیت یا زن و شوهری را به اثبات رساند.

در واقع اگر بخواهیم ثابت کنیم که فرزند به دنیا آمده مشروع است و نسب وی با پدر مادر مشروع است، باید به انعقاد نطفه بعد از عقد ازدواج اشاره کرد.

در صورتی که زن و مرد با یکدیگر ازدواج کرده باشند و اقدام به برقراری رابطه جنسی نموده و در نهایت فرزندی نیز متولد شد، ولد مشروع محسوب می‌شود.

بنابراین اگر در مورد مشروعیت نسب فرزند اختلاف وجود داشته باشد، ابتدا می‌بایست رابطه زوجیت را به اثبات رساند و ثابت کرد که زن و شوهر شرعا و قانونا باهم ازدواج کرده و نهایتا صاحب فرزند شده‌اند.

ملاک اصلی نسب مشروع در قانون، انعقاد نطفه بعد از عقد نکاح است. در صورتی که انعقاد نطفه و متولد شدن طفل قبل از عقد نکاح بوده باشد، نسب نامشروع به شمار می‌رود.

اثبات نسب مادری

دومین راه اثبات نسب مشروع، اثبات نسب مادری است. در اثبات نسب مادری باید به این موضوع اشاره شود که زنی که به عنوان مادر طفل معرفی شده است، می‌بایست بچه‌ای به دنیا آورده باشد. یعنی نطفه منعقد شده متعلق به مادر وی است.

به بیان دیگر برای محرز شدن نسب مادری باید اولا باردار بودن مادر و ثانیا هویت طفل اثبات شود. در واقع وزن حمل و هویت اصلی طفل جزو موارد اساسی در اثبات نسب مادری است.

روش‌های دیگری که برای اثبات نسب مادری در نظر گرفته شده است، می‌توان به شناسنامه صادره استناد کرد که یکی از روش‌های معمول برای اثبات این موضوع است.

همچنین شهادت شهود از دیگر روش‌های اثبات وجود نسبت قانونی و شرعی مادر با طفل است. در واقع افرادی که به لحاظ قانونی شرایط گواهی و شهادت را در دادگاه دارند، صراحتا اعلام می‌کنند که طفل با مادر زندگی کرده است.

در این مواقع دادگاه در مورد صحت این شهادت تحقیق و بررسی می‌کند. در مورد امارات نظر کارشناس در مورد آزمایش خون مدعی و خانواده‌ای که خود را بدان نسب می‌دهد، مطرح است.

همچنین اقرار مادر می‌تواند از روش های دیگر اثبات نسب مادری با طفل باشد.

در ارتباط با اقرار مادر برای اثبات رابطه مادری و فرزندی، ماده 1273 قانونی مدنی بیان می‌کند اقرار به نسب در صورتی صحیح است که اولا تحقق نسب بر حسب عادت و قانون ممکن باشد، ثانیا کسی که به نسب او اقرار شده است، تصدیق کند، مگر در مورد صغیری که اقرار به فرزندی او شده به شرط آن‌ که منازعی در بین نباشد.

اثبات نسب پدری

راه حل سوم برای اثبات نسب مشروع، ثابت کردن نسب پدر است. به طور کلی، اثبات نسب پدری به مراتب سخت‌تر از اثبات نسب مادری است. در مورد ثابت کردن نسب مادر با طفل به راحتی می‌توان از طریق عوامل خارجی مانند باردار بودن مادر به این موضوع پی برد.

اما شرایط برای اثبات نسب پدری با دشواری‌هایی همراه است. در واقع انعقاد نطفه از مرد امری مخفی است که بدون آگاهی اشخاص صورت می‌گیرد و حتی پدر و مادر از انعقاد نطفه فورا آگاه نخواهند شد.

در ارتباط با اثبات نسب از طرف پدر دلیل قاطع و معیار ثابتی وجود ندارد و به طور قاطع نمی‌توان ثابت کرد که فرزند متعلق به به شخص خاصی است.

در این زمینه ممکن است تصور شود که آزمایش‌های DNA به خوبی می‌تواند رابطه یا نسب پدری را به اثبات رساند. اما باید به این موضوع اشاره کرد که چنین آزمایش‌هایی دلیل قطعی برای اثبات نسب پدری نمی‌باشد.

آزمایش DNA فقط می‌تواند منفی بودن وجود هرگونه رابطه پدر فرزندی را به اثبات رساند. به بیان دیگر، این آزمایش صرفا می‌تواند دلیلی بر منفی بودن نسب پدری باشد نه مثبت بودن آن.

یعنی آزمایش مزبور فقط می‌تواند عدم نسب یا عدم ارتباط والدین با فرزند را مشخص نماید و در مورد این که آیا طفل متعلق به پدر است یا خیر، ناتوان است.

با توجه به این که معیار ثابت و قاطعی برای اثبات نسب پدری وجود ندارد، قانونگذار روشی را تحت عنوان اماره فرایش یا اماره ابویت در نظر گرفته است تا اثبات این موضوع ساده‌تر شود.

به موجب ماده 1158 قانون مدنی، طفل متولد در زمان زوجیت ملحق به شوهر است مشروط بر اینکه از تاریخ نزدیکی تا زمان تولد کمتر از شش ماه و بیشتر از ده ماه‌ نگذشته باشد.

بنابراین برای اثبات نسب پدری، فرض می‌شود که فرزند متولد شده از طریق رابطه مشروع متعلق به پدر است با شرط این که از زمان برقراری رابطه تا تاریخ تولد، کمتر از 6 ماه و بیشتر از 10 ماه نگذشته باشد.

در حال حاظر تنها راه حل منطقی که می‌توان برای اثبات رابطه یا نسب مشروع پدر با فرزند به آن اشاره کرد، اماره فراش که در ماده 1158 قانونی ذکر گردیده است.

در واقع برای این که بتوان نسب پدری را به اثبات رساند، می‌بایست زمان بین نزدیکی و تولد فرزند بین 6 تا 10 ماه باشد. بیشتر و کمتر از این بازه زمانی نمی‌توان رابطه مشروع پدر با فرزند متولد شده را ثابت کرد.

لازم به ذکر است که اماره فراش تنها به اثبات نسب پدری ارتباط دارد و در مورد ثابت کردن نسب مادر با فرزند مطرح نمی‌شود.

اماره قانونی برای اثبات نسب

یکی از دیگر از روش‌های اثبات نسب، اماره قانونی است. در واقع علاوه بر روش‌های اثبات رابطه زوجیت، اثبات نسب پدر و مادری، اقرار و شهادت شهود، اماره قانونی یکی از راه‌های شناخته شده برای اثبات نسب به شمار می‌رود.

همانگونه که گفته شد، در صورتی که تولد طفل بین شش تا ده ماه بعد از عقد نکاح باشد، موضوع نسب مادری و پدری قانونی است.

اما در مورد اماره قانونی در انحلال نکاح شرایط کمی متفاوت است و باید مورد بررسی قرار گیرد. چنانچه مادر بعد از طلاق، هنوز ازدواج نکرده باشد و نوزاد نیز تا 10 پس از جدایی متولد شده باشد، فرزند متعلق به شوهر است.

در صورتی که زن بعد از انحلال نکاح با مرد دیگری ازدواج کند و در این بین نیز نوزادی متولد شود (نوزاد متولد شده در ازدواج دوم)، چنانچه از زمان جدا شدن از شوهر اول مدت 10 ماه نگذشته باشد و تاریخ ازدواج دوم نیز به 6 ماه رسیده باشد، طبق اماره قانونی، فرزند متولد شده متعلق به شوهر دوم است.

اگر دلیلی برخلاف اماره قانونی وجود داشته باشد که مشخص نباشد که فرزند متولد شده از شوهر اول یا دوم است، باید از طریق آزمایشات پزشکی این موضوع را به اثبات رساند.

به بیان دیگر، در اين صورت اگر امارات قانوني به نحوي باشد كه امکان متعلق بودن طفل به هر دو شوهر وجود داشته باشد، با استفاده از تشخيص و آزمایش های پزشكی می‌توان ثابت نمود که فرزند نتولده شده به متعلق به کدام شوهر است.

احکام مربوط به نسب ناشی از تلقیح مصنوعی

بارداری از طریق لقاح مصنوعی یکی از روش‌های متداول در تمام دنیا است که در کشورمان نیز این روش چند سالی است برای زوجینی که به دلایل مختلف بچه دار نمی‌شوند، استفاده می‌شود.

استفاده از لقاح مصنوعی ممکن است در اثر ناباروی زن یا مرد یا هر دوی آن‌ها باشد که در این صورت بدون برقراری رابطه جنسی، نطفه‌ای پدید می‌آید.

در واقع، فرزند بدون آنکه بین پدر و مادر نزدیکی شده باشد، متولد شده که در این زمینه موضوع احکام مربوط به نسب مطرح می‌شود.

نسب نشات گرفته از لقاح مصنوعی در اثر برخورد تخمک و اسپرم بدون نزدیکی است که احکام مختلفی نیز در این زمینه مورد بحث قرار می‌گیرد.

اگر نطفه با هر وسیله‌ای به جز نزدیکی وارد رحم زن شود و از ترکیب اسپرم مرد با تخمک زن فرزندی به دنیا بیاید، این فرزند متعلق به صاحب نطفه و مادر کودک است. در این صورت احکام راجع به اثبات نسب مادری مطرح می‌شود.

در واقع همان روش‌های شناسنامه، شهادت و امارت و اقرار که برای اثبات نسب مادری استفاده می‌شد، در اینجا نیز همان روش‌ها مطرح است.

بررسی نفی ولد

یکی از موضوعاتی که در ارتباط با نسب و اثبات آن است، بحث نفی ولد است. ممکن است بین افرادی که رابطه نسبی وجود دارد، این رابطه تحت هر شرایطی انکار شود. به بیان دیگر، وجود هرگونه رابطه قرابت نسبی نفی می‌شود که به آن نفی نسب نیز گفته می‌شود.

یکی از این روابط می‌تواند در ارتباط با رابطه پدر و فرزندی باشد که مرد فرزند متولد شده را منتسب به خود نمی‌داند. نفی ولد در ارتباط با پدر مطرح است که تحت هیچ شرایطی زیر بار این موضوع نمی‌رود که فرزند به دنیا آمده، به او تعلق دارد.

بنابراین هرگونه رابطه پدر و فرزندی که انکار شود، تحت عنوان نفی ولد شناخته می‌شود.

در این شرایط پدری که وجود رابطه با فرزند را انکار می‌کند، باید بتواند از طریق روش‌های مختلفی آن را در دادگاه به اثبات برساند.

اثبات نفی ولد

برای اثبات نفی ولد دو روش اساسی وجود دارد که پدر از طریق آن می‌تواند منکر وجود رابطه پدر-فرزندی نیز شود. اقامه دعوا نفی ولد از طرف پدر طفل صورت می‌گیرد که نحوه و شرایط طرح آن شباهت زیادی به دعوا اثبات نسب دارد.

این دو روش شامل خلاف قاعده فراش و لعان است. یعنی پدر می‌بایست برای اثبات ادعای خود(نفی ولد یا عدم ارتباط پدر و فرزندی) به خلاف قاعده فراش و لعان اشاره کند.

روش نخست: اثبات خلاف قاعده فراش

در ارتباط با قاعده فراش که برای اثبات نسب پدری استفاده می‌شود، توضیحاتی ارائه شد. مفهوم اماره فراش آن است که اگر طفلی در زمان زوجیت زن و مردی به دنیا بیاید ، فرض بر آن است که آن طفل متعلق به شوهر است.

مفهوم اماره فراش در ماده 1158 قانون مدنی بیان شده است که بر اساس آن طفل متولد در زمان زوجیت ملحق به شوهر است، مشروط به اینکه از تاریخ نزدیکی تا زمان تولد کمتر از شش ماه و بیشتر از ده ماه نگذشته باشد

بنابراین پدر می‌بایست این موضوع را ثابت کند که هیچگونه رابطه زوجیت بین زن و مرد وجود ندارد و همچنین اگر تاریخ نزدیکی تا زمان تولد کمتر از 6 ماه یا بیشتر از 10 ماه گذشته باشد، در این صورت اثبات نفی ولد بسیار آسان‌تر خواهد بود؛ زیرا در این شرایط مطابق قانون مزبور، طفل به پدر تعلق ندارد.

در مورد اثبات خلاف قاعده فراش، شوهر می‌تواند بر عدم نزدیکی در مدت مزبور اشاره کند یا از طریق روش‌های دیگر ثابت کند که زوجین از هم دو بوده‌اند. همچنین از طریق انجام آزمایش‌های خون به راحتی می‌توان نفی ولد را ثابت کرد.

روش دوم: لعان

یکی دیگر از روش‌های اثبات نفی، لعان است. لعان در لغت به معنای نفرین کردن است اما به لحاظ حقوقی کاربرد بسیاری زیادی در اثبات دعاوی مختلف از جمله نفی ولد دارد.

به لحاظ فقهی لعان نوعی سوگند محسوب می‌شود که با دادن نسبت زنا به زوجه دائمی از طرف زوج و نفی ولد مرتبط است.

در مورد لعان، زن و شوهر در دادگاه حاضر شده و در محضر قاضی، مرد چهار بار صیغه‌ای مخصوص به زبان عربی با بیان این که لعنت خدا بر من اگر دروغگو باشم و آن گاه زن چهار بار سوگند می‌خورد که مرد دروغ می‌گوید و سپس می‌گوید خشم خدا بر من اگر او راست گفته باشد و با انجام این تشریفات لعان تحقق می‌یابد.

در قانون مدنی، لعان روشی برای اثبات نفی ولد و جدایی میان زن و شوهر محسوب م‌شود. طبق ماده 882 قانون مدنی، بعد از لعان زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی‌برند و همچنین فرزندی که به سبب انکار او لعان واقع شده از پدر و پدر از او ارث نمی‌برد ‌لیکن فرزند مزبور از مادر و خویشان مادری خود و همچنین مادر و خویشان مادری از او ارث می‌برند.

در صورتی که پدر بعد از لعان رجوع کند، پسر از او ارث می‌برد لیکن از ارحام پدر و همچنین پدر و ارحام پدری از پسر ارث نمی‌برند.

دعوا اثبات نسب مادر طفل به طرفیت پدر

در این نوع دعاوی، مادر علیه پدر دعوا اثبات نسب را اقامه می‌کند؛ زیرا پدر منکر هرگونه رابطه ای با فرزند متولد شده است. در واقع پدر این موضوع را نمی‌پذیرد که طفل منتسب به او است و به نوعی بحث نفی ولد مطرح می‌شود.

در این شرایط، منشاء اصلی اختلاف در ارتباط با موضوع نکاح و ثبت قانونی آن است. در واقع پدر ممکن است منکر عقد نکاح بین آن‌ها شود یا خود فرزند را قبول ندارد.

در حالتی که پدر رابطه زوجیت را قبول دارد( عقد نکاح بین زن و مرد از طرف وی مورد قبول است)، در صورت برقراری اماره فراش، نوزاد متعلق به او است البته اگر در این زمینه مرد مخالفتی نیز نکند. اثبات این موضوع نیز می‌تواند از طریق روش‌هایی مانند آزمایش خون، شهادت شهود و غیره صورت گیرد.

علاوه بر دعوا مزبور، ممکن است دعوا اثبات نسب پدر از سوی فرزند نیز مطرح شود. در واقع خود فرزند چنین دعوایی را اقامه می‌کند و باید ثابت کند که از طریق رابطه مشروع بین پدر و مادر حاصل شده است.

در صورتی که نکاح به ثبت نرسیده باشد، اثبات این موضوع بسیار دشوار می‌شود اما اگر نکاح ثبت شده باشد، می‌توان به قاعده اماره فراش متوسل شد.

در هر صورت چنانچه اقامه دعوا اثبات نسب از طرف مادر یا پدر باشد، هر یک از طرفین باید دلایل قانونی به دادگاه ارائه کنند تا قاضی بتواند بر اساس دلایل و اسناد ارائه شده در نهایت رای مقتضی را صادر نماید.

دادخواست اثبات نسب

برای اقامه دعاوی مرتبط با اثبات نسب، همانند سایر دعاوی حقوقی باید دادخواستی متناسب با موضوع دعوا تقدیم دادگاه صالح شودو دادگاه صالح برای رسیدگی به این دعاوی، دادگاه خانواده است و اگر پدر یا مادر فرزند قصد اقامه دعوا اثبات نسب را داشته باشند، می‌بایست آن را در مرجع مربوطه مطرح کنند.

برای تنظیم دادخواست اثبات نسب می‌بایست به قانون آیین دادرسی مدنی مراجعه کرد. در این قانون شرایطی برای تنظیم و ارائه کلیه دادخواست‌ها در نظر گرفته شده که باید به بهترین شکل ممکن اجرا شوند.

تنظیم کلیه دادخواست‌ها بدون درج شرایط قانونی اعتبار نداشته و دادگاه نیز به آن رسیدگی نخواهد کرد. شرایط دادخواست اثبات نسب در ماده 51 قانون آیین دادرسی مدنی ذکر شده است.

به موجب این ماده، دادخواست مزبور باید حاوی شرایط و نکات زیر باشد:

1. نام، نام خانوادگی، نام پدر، سن، اقامتگاه و حتی‌الامکان شغل خواهان(در صورتی که دادخواست توسط وکیل تقدیم شود، مشخصات وکیل نیز باید درج گردد.)
2. نام، نام خانوادگی، اقامتگاه و شغل خوانده.
3. تعیین خواسته و بهای آن مگر انکه تعیین بها ممکن نبوده و یا خواسته، مالی نباشد.
4. تعهدات و جهاتی که به موجب آن خواهان خود را مستحق مطالبه می داند به طوری که مقصود واضح و روشن باشد.
5. آن چه که خواهان از دادگاه درخواست دارد.
6. ذکر ادله و وسایلی که خواهان برای اثبات ادعای خود دارد، از اسناد و نوشتجات و اطلاع مطلعین و غیره، ادله مثبته به ترتیب و واضح نوشته می شود و اگر دلیل، گواهی گواه باشد، خواهان باید اسامی و مشخصات و محل اقامت آنان را به طور صحیح معین کند.
7. امضای دادخواست دهنده و در صورت عجز از امضاء، اثر انگشت او.

در صورتی ک مادر دعوا اثبات نسب را علیه پدر اقامه کرده باشد، مادر به عنوان خواهان و پدر به عنوان خوانده دعوا محسوب می‌شود. کلیه مشخصات خواهان و خوانده باید در دادخواست با ذکر جزئیات دقیق می‌بایست قید شود؛ در غیر این صورت منجر به توقیف دادخواست خواهد شد.

خواهان (مادر) در قسمت شرح دادخواست باید به این موضوع اشاره کند خوانده(پدر) منکر وجود هرگونه رابطه نسبی با طفل می‌شود و از دادگاه درخواست اثبات رابطه نسبی از طرف پدری را دارد.

البته مادر در بخش ارائه دلایل و ضمائم دادخواست باید برای اثبات ادعای خود به موضوع باردار بودن خود، ارائه شناسنامه طفل، انجام آزمایش خون در مراکز دارای صلاحیت، انجام استشهادیه و سایر دلایل دیگر مانند اقرار، اماره قضایی و غیره استناد کند.

پدر نیز در مقابل می‌بایست برای اثبات نفی نسب و به طور کلی نفی هرگونه رابطه پدری و فرزندی شود. در قسمت بهای خواسته دادخواست، مطلبی درج نمی‌شود؛ زیرا دعاوا مزبور در زمره دعاوی غیر مالی محسوب می‌شود.

همچنین خواهان که در این دعوا مادر است، باید زیر دادخواست را امضا کند و در صورتی که نتواند امضا کند، می‌بایست اثر انگشت خود را در زیر برگه ثبت کند.

تنظیم دادخواست اثبات نسب در مرحله تجدید نظر

تجدید نظر خواهی یکی از روش‌های متداول اعتراض به آرای دادگاه نخستین یا بدوی است. درخواست اعتراض به حکم دادگاه بدوی یا تجدید نطر خواهی از طریق دادخواست تجدید نظر صورت می‌گیرد.

زمانی که خواهان یا خوانده دعوی اثبات نسب به رای صادره شده از دادگاه بدوی اعتراض داشته باشند، می‌بایست اقدام به تنظیم دادخواست تجدید نظر نموده تا مراجع صالح مجددا به شکایت مربوطه رسیدگی کنند.

دادخواست مربوط به اثبات نسب در مرحله تجدید نظر مانند دادخواست بدوی در فرم‌های مخصوصی به دادگاه ارائه می‌شود. مطابق ماده 341 قانون آیین دادرسی مدنی، در دادخواست مزبور باید نکات زیر قید شود:

1. نام و نام خانوادگی و اقامتگاه و سایر مشخصات تجدید نظر خواه و وکیل او در صورتی که دادخواست را وکیل داده باشد.
2. نام و نام خانوادگی، اقامتگاه و سایر مشخصات تجدید نظر خوانده.
3. حکم یا قراری که از آن درخواست تجدید نظر شده است.
4. دادگاه صادرکننده رای.
5. تاریخ ابلاغ رای.
6. دلایل تجدید نظرخواهی.

دادخواست و برگ‌های پیوست آن باید در دو نسخه و در صورت متعدد بودن طرف به تعداد آن‌ها به علاوه یک نسخه باشد.

اگر مشخصات تجدیدنظر خواه در دادخواست معین نشده و معلوم نباشد که دادخواست دهنده چه کسی می‌باشد یا اقامتگاه او معلوم نباشد و قبل از انقضای مهلت، دادخواست تکمیل یا تجدید نشود، پس از انقضای مهلت، دادخواست یاد شده به موجب قرار دادگاهی که دادخواست را دریافت نموده رد می‌گردد.

بر اساس ماده 336 قانون آیین دادرسی مدنی، مهلت درخواست تجدید نظر اصحاب دعوا (دعوا اثبات نسب) برای اشخاص مقیم ایران بیست روز و برای اشخاص مقیم خارج از کشور دو ماه از تاریخ ابلاغ یا انقضای مدت واخواهی است.

متقاضی تجدید نظر که ممکن است پدر یا مادر طفل باشد، باید دادخواست خود را ظرف مهلت مقرر به دفتر دادگاه صادرکننده رای یا دفتر شعبه اول دادگاه تجدیدنظر یا به دفتر بازداشتگاهی که در ان جا توقیف است، تسلیم نماید.

مراجع تجدید نظر باید بلافاصله پس از وصول دادخواست آن را ثبت و رسیدی مشتمل بر نام متقاضی و طرف دعوا، تاریخ تسلیم، شماره ثبت و دادنامه به تقدیم کننده تسلیم و در روی کلیه برگ‌های دادخواست تجدید نظر همان تاریخ را قید کند. این تاریخ، تاریخ تجدید نظرخواهی محسوب می‌گردد.

در صورتی که دادخواست به دفتر مرجع تجدیدنظر یا بازداشتگاه داده شود به شرح بالا اقدام و دادخواست را به دادگاه صادرکننده رای ارسال می‌دارد.

چنانچه دادخواست تجدیدنظر در مهلت قانونی تقدیم شده باشد، مدیر دفتر دادگاه بدوی پس از تکمیل آن، پرونده را ظرف دو روز به مرجع تجدیدنظر ارسال می‌دارد.

چنانچه دادخواست اثبات نسب خارج از مهلت داده شود و یا در مهلت قانونی رفع نقص نگردد، به موجب قرار دادگاه صادرکننده رای بدوی رد می‌شود. این قرار ظرف بیست روز از تاریخ ابلاغ در مرجع تجدید نظر قابل اعتراض است، رای دادگاه تجدیدنظر قطعی است.

دادگاه باید ذیل رای خود، قابل تجدیدنظر بودن یا نبودن رای و مرجع تجدیدنظر آن را معین نماید. این امر مانع از آن نخواهد بود که اگر رای دادگاه قابل تجدیدنظر بوده و دادگاه آن را قطعی اعلام کند، هر یک از طرفین درخواست تجدیدنظر نماید.

آیا برای اقامه دعوا اثبات نسب وجود وکیل الزامی است؟

به طور کلی اخذ وکیل در پرونده‌های حقوقی به اختیار طرفین انجام می‌شود و هیچ الزامی قانونی در این زمینه برای طرفین وجود ندارد. در واقع قانون طرفین دعوا را ملزم به گرفتن وکیل نکرده است و همه این موارد به اراده و اختیار دو طرف بستگی دارد.

به همین سبب وجود وکیل برای دعاوی اثبات نسب الزامی نمی‌باشد.

داشتن وکیل خانواده در طرح دعاوی مرتبط با اثبات نسب می‌تواند به طرفین دعوا کمک زیادی کند و با توجه به علم بالای وکلای متخصص در این زمینه، قطعا داشتن وکیل به نفع خواهان و یا خوانده دعوی است.

وکیل متخصص در دعاوی حقوقی به خوبی می‌تواند مشکلات موجود پرونده را حل و فصل کند و در جریان دادرسی از موکل خود بهترین دفاع را انجام دهد.

البته که اگر پدر یا مادر بنا به دلایل مختلف شرایط دسترسی به وکیل را نداشته باشند، می توانند شخصا برای اقامه دعوا اقدام کنند.

البته که اگر اقامه دعوا اثبات نسب مرتبط با هر یک از طرفین باشد، رویه معمول به این صورت است که زن و شوهر برای رسیدگی به پرونده هرکدام به صورت جداگانه وکیل می‌گیرند.

داشتن وکیل در طرح دعوا اثبات نسب صرفا به مرحله حضور در دادگاه و دفاع از موکل ختم نمی شود، بلکه وکیل دعاوی اثبات نسب از اولین مرحله طرح دعوا که شامل تنظیم دادخواست است تا مراحل آخر که شامل اعتراض به رای صادره دادگاه بدوی و انجام مراحل مرتبط تجدید نظر می باشد، در کنار موکل است.

چگونه دادخواست اثبات نسب تنظیم نمائیم؟

طرح دعاوی حقوقی از طریق دادخواست صورت می‌گیرد و باید با رعایت تشریفات قانونی به مرجع صالح تقدیم شود. در زمان تنظیم دادخواست شکایت حقوقی باید تمام اطلاعات ضروری از قبیل مشخصات خواهان و خوانده درج شود و همچنین سایر مدارک لازم برای اثبات ادعا نیز ضمیمه شود. خواهان باید تمام ادله و مدارکی که ادعای او را به اثبات برساند، در اختیار دادگاه صالح قرار دهد.

اصولا دادخواست نویسی توسط وکلا و کارشناسان حقوقی مجرب انجام می‌شود و باید کلیه شرایط و ضوابط قانونی در آن رعایت شود. دادخواست‌هایی که بدون رعایت شرایط قانونی تنظیم می‌شوند، ممکن است با رد یا توقیف دادخواست مواجه شوند.

در واقع اگر قصد اقامه دعوا اثبات نسب دارید، در وهله اول باید اقدام به تنظیم دادخواست مرتبط با موضوع دعوی و رعایت شرایط و اصول قانونی نمائید؛ در غیر این صورت دادخواست توسط مدیر دفتر دادگاه رد خواهد شد و ترتیب اثری نیز به آن داده نخواهد شد.

به همین جهت تنظیم انواع دادخواست مرتبط با دعاوی اثبات نسب از طرف مادر یا پدر را می‌توانید بر عهده سامانه وکیل 24 قرار دهید تا به بهترین شکل ممکن تهیه و تنظیم آن صورت گیرد.

وکیل 24 با تجربه چندین ساله در زمینه تنظیم انواع اوراق قضایی نظیر شکوائیه، دادخواست، لوایح دفاعیه و غیره می‌تواند شما را در ارائه انواع دادخواست حقوقی یاری نماید.

با توجه به این که تنظیم دادخواست مستلزم رعایت اصول و تشریفات قانونی خاصی است، به شما توصیه می‌کنیم تهیه دادخواست دعاوی مرتبط با اثبات نسب را برعهده این سامانه قرار دهید.

ارائه مشاوره حقوقی تخصصی در مورد اثبات نسب

طرح دعاوی اثبات نسب پیچیدگی‌های خاص خود را دارند و قطعا داشتن اطلاعات و دانش حقوقی می‌تواند در این زمینه بسیار کارساز باشد.

متاسفانه بسیاری از مسائل و مشکلات پیش آمده در این زمینه به دلیل عدم اطلاع از راه و روش‌های قانونی و حقوقی می‌باشد و به همین جهت وجود وکیل و یا مشاور و کارشناس حقوقی مجرب می‌تواند در این زمینه موثر باشد.

در ارتباط با پرونده‌های اثبات نسب، اخذ وکیل می‌تواند کمک فراوانی به شاکی نماید و در روند رسیدگی به پرونده تاثیر به سزایی خواهد داشت. اما به دلایل مختلف ممکن است دسترسی به وکیل برای پرونده مزبور وجود نداشته باشد.

در این صورت بهترین گزینه برای ارائه درخواست اثبات نسب، دریافت مشاوره‌های حقوقی به صورت آنلاین و تلفنی است.

مشاوره‌های حقوقی آنلاین یا تلفنی مزیت‌های فراوانی دارد که برخورداری از شرایط مناسب اطلاعات حقوقی امکان‌پذیر است.

از طریق مشاوره حقوقی می‌توان اطلاعات لازم در مورد شرایط اثبات نسب و نحوه اقامه چنین دعاوی را کسب کرد. در واقع با کمترین هزینه و در کوتاه‌ترین زمان ممکن می‌توان درخواست اثبات نسب را از این روش طرح کرد.

به همین جهت برای دریافت هرگونه مشاوره حقوقی در مورد دعوا اثبات نسب می‌توانید از خدمات و امکانات سامانه وکیل 24 بهره مند شوید.

چرا وکیل 24 را انتخاب کنیم؟

سایت وکیل 24 با بهره مندی از مشاوران و کارشناسان مجرب و متخصص در امور خانواده و ارائه خدماتی نظیر مشاوره‌های تخصصی حقوقی، می‌تواند شما را در تمامی مراحل ثبت شکایت اثبات نسب راهنمایی نماید.

مشاوره حقوقی در ارتباط با سکایات مزبور به صورت کاملا تخصصی انجام می‌شود و یقینا به راحتی می‌توانید اقدام به ثبت دعوا خود نمایید.

باتوجه به این که وکیل 24 سابقه چندین ساله در زمینه ارائه خدمات حقوقی دارد و بهترین و مجرب‌ترین حقوقدانان کشور در این مجموعه فعالیت می‌کنند، می‌تواند مناسب‌ترین گزینه برای انتخاب افراد مختلف برای بهره مندی از امکانات و خدمات حقوقی باشد.